İskemi, dokuya olan kan akışının azalması ve dokunun oksijen ihtiyacının karşılanamaması durumudur. Vücuttaki her dokuda görülebilir. Özellikle kalpte ve beyinde görülen iskemi hayatı tehdit edebilecek ölçüde ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
İskemi Nedir?
Dokular hayatta kalabilmek için oksijene ve besine ihtiyaç duyar. Dokulara bu maddeleri ulaştıran yapılar ise kan damarlarıdır. Vücutta büyük ya da küçük herhangi bir damarda meydana gelen tıkanıklık iskemiye yol açar. İskemi durumunda tıkanan damarın beslediği dokuda hasar oluşur.
İskeminin en sık görülen nedenlerinden birisi damar sertleşmesi yani aterosklerozdur. Aterosklerozda; damar içerisinde çoğunluğu yağdan oluşan sert ve yapışkan bir plak oluşmaya başlar. Plak oluşumu zaman alan bir süreçtir. Dolayısıyla kişi başlarda bu durumu fark etmeyebilir. Plak giderek sertleşerek damar çapını azaltır, damarın daralmasına neden olur. Sonuç olarak daralan damardaki kan akımı da azalır.
İskeminin bir diğer sebebi de kan pıhtılarıdır. Damarda oluşan plak başlı başına bir sorunken patlayarak pıhtı da oluşturabilir. Bu durum, damardaki kan akımının aniden durmasına yol açabilir. Kan pıhtısı bazı durumlarda daha küçük parçalara ayrılır ve vücudun başka bölgelerine giderek o bölgede iskemi oluşturabilir.
İskemi dokularda çok ciddi hasara neden olabilir. İskeminin yol açtığı sorunlardan en sık görülenleri şu şekilde sıralanabilir:
Kalp: Kalpte meydana gelen iskemi; miyokardiyal iskemi veya kardiyak iskemi olarak da bilinir. Bu durum kalp krizi, aritmi (kalp atışlarında düzensizlik), kalp yetmezliği gibi kalp hastalıklarına sebebiyet verebilir. İskemi ayrıca ‘anjina’ olarak isimlendirilen göğüs ağrısı ve ani kardiyak ölüme yol açabilir.
Beyin: Serebral iskemi ya da beyin iskemisi kişinin inme geçirmesine neden olabilir.
Bacaklar: Periferik arter hastalığı ile ilişkili olarak bacaklarda iskemi görülebilir. Bacak arterlerinde (atar damarlarında) plak oluşumunun neden olduğu bu durum, dinlenme durumunda dahi geçmeyen şiddetli bir ağrıya yol açabilir. Bacaktaki iskemi tedavi edilmediğinde hastanın bacağını kaybetmesine yol açabilecek kadar ciddi durumlar görülebilir.
Bağırsaklar: Mezenterik iskemi hem ince bağırsağı hem de kalın bağırsağı etkileyebilen bir rahatsızlıktır. Mezenterik iskemide, azalmış kan akımı nedeniyle düzgün beslenemeyen bağırsak parçası ölebilir veya perfore olabilir (delinebilir).
İskemi Belirtileri Nelerdir?
İskemi semptomları, iskeminin görüldüğü dokuya göre farklılık gösterebilir. Bazen hastalarda iskemiye bağlı hiçbir belirti görülmeyebilir. Sessiz iskemi olarak tanımlanan bu duruma özellikle kalp veya beyindeki iskemilerde rastlanır. Sessiz iskemisi olan hastalar kalp krizi veya inme geçirdiğinde bu durum beklenmedik bir olay gibi görünür. Oysaki hastanın organlarında uzun süredir devam eden iskemik bir süreç vardır. Farklı organlarda görülen iskemi farklı semptomlara yol açar. Her hastada iskeminin neden olduğu belirtilerin hepsi görülmeyebilir.
Miyokardiyal iskemi durumunda ortaya çıkan belirtiler:
- Göğüs ağrısı (anjina)
- Normalden daha hızlı nabız (taşikardi)
- Boyun, çene, kol ve omuza yayılan ağrı
- Nefes darlığı
- Aşırı terleme
- Mide bulantısı, kusma
- Yorgunluk, bitkinlik şeklindedir.
- Şiddetli ve ani başlayan baş ağrısı, bazen baş ağrısına eşlik eden baş dönmesi ve kusma
- Baygınlık geçirme
- Vücudu hareket ettirmede zorlanma (uyuşukluk, güçsüzlük veya vücudun bir tarafındaki yüzü, kolu veya bacağı oynatamama)
- Düzgün, anlaşılır konuşamama ve diğer insanların konuştuklarını anlayamama
- Bacaklarda soğukluk, güçsüzlük
- Ayakta ağrı hissi
- Bacaklarda dinlenme durumunda dahi devam eden ağrı
- Bacak ve ayak derisinin parlak, pürüzsüz görünmesi
- Bacakta iyileşmeyen yara şeklinde sayılabilir.
- Şiddetli karın ağrısı
- Şişkinlik
- Kanlı gaita (dışkı)
- İshal
- Tuvaletini tam olarak yapamama hissi
- Mide bulantısı, kusma gibi semptomlara yol açabilir.
İskemi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Akut iskemi tedavisinde temel hedef daralan damarı genişleterek dokuya giden kan akımını artırmaktır. Miyokardiyal iskemi tedavisi kalp kasının kanlanmasının iyileştirilmesine yönelik yapılır. Bunın için hem ilaç tedaviler hem de cerrahi yöntemler kullanılabilir.
Miyokardiyal iskemi tedavisi için tercih edilebilecek ilaçlar:
- Aspirin
- Nitratlar
- Beta blokerler
- Kalsiyum kanal blokerleri
- Kolesterol düşürücü ajanlar
- Anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörleri
- Ranolazin olarak sıralanabilir.
Bu ilaçlardan bazıları akut iskemi tedavisinde bazıları ise kronik iskemik tedavisinde kullanılabilir. Bazı durumlarda kalbe olan kan akışını düzeltmek için girişimsel işlemler gerekebilir. Bu işlemler:
Anjiyoplasti: Bu işlemde genellikle femoral arterden (kasıkta yer alan atardamardan) kalbe doğru ince tüp şeklinde bir alet ilerletilir. Kalpte daralan damara gelindiğinde alet içerisindeki balon benzeri yapı şişirilir. Düzeltilen damarın tekrar daralmaması için ilgili bölgeye stent takılabilir.
Bypass Ameliyatı: Bu ameliyatta ise iskemiye neden olan damarlar, vücudun başka bir bölgesinden alınan damarlar ile değiştirilir. Bypass, açık ameliyat şeklinde yapıldığından genellikle birden fazla damarında sorun olan ve anjiyoplasti ile tedavi edilemeyen hastalara yapılır. Serebral iskemi, beyinde iskemik inme adı verilen ciddi bir tabloya neden olabilir. İskemik inmenin beyinde çok büyük çaplı hasara neden olmaması için erken dönemde acil olarak tedavi edilmesi gerekir. İskemik inme tedavisinde amaç beyne giden kan akımının normal hale döndürülmesidir. Bunun için uygulanabilecek tedavi yöntemleri:
Damardan (IV yolla) İlaç Verilmesi: Bu tedavinin uygulanabilmesi için hastanın ilk belirtisi ortaya çıktıktan en geç birkaç saat sonra donanımlı bir sağlık merkezine başvurmuş olması gerekir. Bu yöntemde hastaya damardan doku plazminojen aktivatörü (tPA) adlı ilaç verilir. tPA, beyinde iskemiye neden olan kan pıhtısının çözülmesini ve beyne giden kan akımının düzelmesini sağlar. Bu sayede beyinde ciddi bir hasar oluşmadan hastayı kurtarmak mümkün olur. tPA hastaya ne kadar erken verilirse hastanın beyninde hasar oluşma ihtimali o kadar azalır.
Endovasküler İşlemler: Bu işlemlerde tedavi doğrudan tıkanıklığın olduğu damara uygulanır. Kalpteki anjiyoplastide olduğu gibi damara stent takılabilir veya damara çeşitli ilaçlar verilerek pıhtı ortadan kaldırılır.
Bacak damarındaki tıkanıklığın giderilmesi için de yine anjiyoplastik yöntemler, Bypass cerrahisi veya pıhtı çözücü ilaçlar kullanılabilir. Doktor hangi tedavinin uygulanacağını belirlemek için tıkanan damarın yeri, tıkanıklığın şiddeti, hastanın genel durumu gibi parametreleri göz önünde bulundurur.
Ani gelişen mezenterik iskeminin acil olarak tedavi edilmesi gerekir. Akut mezenterik iskemide bağırsağa giden kan akımı aniden durur. Bu durum ilgili bağırsak dokusunun ölmesine yol açar. Bazen bu doku delinerek bağırsak içeriği karın boşluğuna dağılabilir. Bağırsak içeriği steril değildir ve içerisinde çok sayıda bakteri barındırır. Bu içeriğin karın boşluğuna dağılması sonucu karında enfeksiyon gelişebilir. Bağırsağın delinmesini önlemek için düzgün kanlanmayan ölü bağırsak bölümü ameliyatla çıkarılabilir.
Kronik mezenterik iskemide ise bağırsağın kan dolaşımının düzeltilmesi için tıkalı damarı balonla açma ve stent koyma işlemi yapılabilir.İskemi, çok ciddi sağlık problemlerine neden olan bir durumdur. Doku ve organlarda iskemiye bağlı hasar oluşumunu en aza indirmek için iskeminin erken dönemde fark edilmesi büyük önem taşır. İskemi belirtileri gösteren kişilerin hiç vakit kaybetmeden en yakın sağlık merkezine başvurması gerekir. Akut iskemide duran kan dolaşımının hemen geri getirilmesi ile hasta başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Sessiz iskemi belirtiye neden olmadığından bu durumun erken tanısı için düzenli olarak genel sağlık kontrolü yaptırılmalıdır.
İskemi ile ilgili merak ettiğiniz konuları Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz. Bize ulaşmak için web sitemizde yer alan iletişim formunu kullanabilirsiniz.
.webp?ext=.webp)
Randevu Alın
E-Sonuç
Sizi Arayalım