Diabetes mellitus ya da diğer adıyla şeker hastalığı, kan şekerinde yükseklik ile karakterize bir metabolik rahatsızlıktır. İnsülin adı verilen hormon, kandaki fazla şekerin enerji olarak kullanılmasını veya çeşitli organlarda depolanmasını sağlar. Bu hormon düzeyindeki azalma ve vücudun hormona verdiği cevabın yetersiz kalması gibi durumlarda diyabet hastalığı ortaya çıkar.
HbA1c Testi Nedir?
Hastalık kişilerde ilk olarak; aşırı susama, sık idrara çıkma, kilo kaybı gibi belirtilere neden olur. Şeker hastalığı ilerledikçe göz problemleri, böbrek yetmezliği, enfeksiyona yatkınlık, özellikle ayakta iyileşmeyen yaralar, kalp damar hastalıkları gibi pek çok ciddi probleme neden olabilir. Bu nedenle şeker hastalığı tanısı alan kişilerin, doktorun reçete ettiği ilaçları düzenli olarak kullanması ve beslenme düzeni içerisinde yüksek şeker içeren gıdaları bulundurmaması gerekir.
Bu yöntemler uygulandığında kan şekeri kontrol altına alınır. Kontrol altında olan diyabet ise komplikasyonların gelişme ihtimalini azaltır ve kişinin yaşam kalitesini artırır. Şeker hastalarının düzenli olarak kontrollerini yaptırması da hastalığın seyrinde büyük önem taşır. Doktor tarafından istenen testlerin sonuçları doğrultusunda hastalık kontrolü yeterli değilse ilaç dozu veya tedavi yöntemi değiştirilebilir, yeterli ise tedaviye aynı şekilde devam edilir.
Şeker hastaları ve yakınları tarafından sıkça sorulan ‘HbA1c ne demek, HbA1c nedir?’ soruları, ‘Şeker hastalığının kontrolünde rutin olarak kullanılan bir belirteçtir.’ olarak cevaplanabilir.
Kan şekerinin ölçülmesinde en sık kullanılan yöntemler kan veya idrardan yapılan glukoz ölçümleridir. Bu testler, hastanın kan şekeri düzeyini göstermekte oldukça güvenilir yöntemler olmakla birlikte hastanın anlık durumu hakkında bilgi verirler. Kan şekeri sağlıklı insanlarda dahi gün içerisinde farklı nedenlere bağlı olarak düşüp yükselebilir. Örneğin kan şekeri; yemek yeme, enfeksiyon geçirme, adet döneminde olma, egzersiz sonrası gibi pek çok durumdan etkilenebilir.
HbA1c testi ise hastanın geçmiş 2-3 aydaki ortalama şeker düzeyini gösterir. Bu nedenle şeker kontrolünün takibinde oldukça faydalı bir testtir. Hastanın anlık ya da günlük durumundan ziyade 2-3 aylık genel durumunu yansıtır. 1980’li yıllardan beri kullanılmakta olan bu test, aynı zamanda diyabet ve prediyabet tanısında da yardımcı olur. Test için damardan kan alınması ve laboratuvar tarafından kan örneğinin analiz edilmesi gerekir. HbA1c testi, hemoglobin proteinine bağlı glikoz miktarını ölçen bir yöntemdir. Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve vücuda oksijen taşıyan bir proteindir. Hemoglobin, sürekli olarak yapılıp yıkılan dinamik bir moleküldür. Vücutta üretilen bir hemoglobin proteinin ortalama yaşam süresi 3 aydır. Kanda fazla miktarda glukoz bulunduğu durumda hemoglobine bağlanma miktarı artar. Bu nedenle de ölçülen HbA1c değeri yükselir. Testin son 2-3 aydaki genel şeker kontrolünü göstermesinin altındaki neden de hemoglobinin yaşam süresi ile ilgilidir. Şeker kontrolünün yetersiz olduğu ve hastanın kan glukoz seviyelerinin sürekli yüksek seyretmesi durumunda HbA1c test sonucu yüksek çıkar.
- Prediyabet (gizli şeker) tanısı alanların yılda bir
- İnsülin kullanmayan, kan şekerinin hedef aralıkta olduğu Tip 2 diyabet hastalarının yılda iki
- Tip 1 diyabet hastalarının yılda dört
-
İnsülin kullanan ya da kan şekeri istenen aralıkta olmayan Tip 2 diyabet hastalarının da yılda dört kez yaptırması tavsiye edilir.
HbA1c Testi Neden Yapılır?
HbA1c testi, şeker hastalığının tanısında ve takibinde kullanılan önemli bir testtir. Özellikle diyabet hastalarında uzun süreli kan şekeri kontrolünün değerlendirilmesinde, tedavinin etkinliğinin ölçülmesinde ve olası komplikasyonların öngörülmesinde kullanılır. Test aynı zamanda diyabet riski taşıyan kişilerin erken teşhisinde ve prediyabet durumunun tespitinde de önemli rol oynar. Düzenli yapılan HbA1c testi sayesinde tedavi planı gerektiğinde düzenlenebilir ve hastanın yaşam kalitesi artırılabilir.
HbA1c Testi Nasıl Yapılır?
HbA1c testi için açlık gerekmeksizin hastanın damarından kan örneği alınır. Test öncesinde herhangi bir diyet uygulaması ya da ilaç kullanımında kısıtlama yapılmasına gerek yoktur. Kan örneği, özel tüplere alındıktan sonra laboratuvar ortamında analiz edilir. Sonuçlar genellikle aynı gün içinde hazır olur. Test için en uygun zaman dilimini ve test sıklığını belirlemek açısından hastanın doktoruna danışması önemlidir.
Hba1c Testi Nasıl Çalışır?
HbA1c testi, kanda bulunan hemoglobin moleküllerine bağlanan glikoz (şeker) miktarını ölçer. Kırmızı kan hücrelerinin içindeki hemoglobin proteinleri yaklaşık 120 gün boyunca kanda dolaşır ve bu süre zarfında kandaki glikoz ile birleşir. Test, bu birleşme oranını yüzde olarak gösterir. Ölçüm ne kadar yüksekse, son 2-3 ay içindeki ortalama kan şekeri seviyesinin o kadar yüksek olduğu anlaşılır. Bu çalışma prensibi sayesinde test, günlük kan şekeri ölçümlerinden farklı olarak uzun vadeli bir değerlendirme sağlar.
HbA1c Normal Değeri Nedir?
HbA1c testi sonuçları yüzdelik cinsten verilir. HbA1c yüksekliği, kan şekerinin yüksek seyrettiği anlamını taşır. Yüksek HbA1c değerleri, diyabet ve diyabete bağlı gelişen komplikasyonlar açısından risk oluşturur. Sağlıklı bir kişide HbA1c değeri, 5,7 ve altı olarak kabul edilir. Eğer kişinin test sonucu 5,7-6,4 aralığında ise kişide prediyabet (gizli şeker) vardır. Bu durumun anlamı, kişinin ilerde şeker hastası olma ihtimalinin yüksek olduğudur. İki farklı Hba1c ölçümünde 6,5 ve üzeri değerlere sahip olan bir kişi diyabet hastasıdır. HbA1c değerinin 8 ve üzerinde olması ise şeker kontrolünün düzgün bir şekilde yapılamadığıdır. Bu sonuçlara sahip bir kişinin şeker hastalığına bağlı görme problemleri, kalp krizi, böbrek yetmezliği gibi komplikasyonları geçirme ihtimali artmıştır.
Şeker hastalarının çoğunda tedavi sonrası ideal HbA1c değerinin 7’nin altında olması istenir. Ancak kişinin yaşı, genel sağlık durumu, eşlik eden hastalıkları, şeker hastalığının şiddeti gibi durumlar ideal değeri etkileyebilir. Örneğin 30 yaşında Tip 2 diyabet tanısı almış ve ek hastalığı bulunmayan bir kişi için 7’den daha küçük değerler hedeflenebilir. Şeker hastalarının, kendileri için uygun olacak hedef değeri doktoru ile birlikte belirlemesi faydalı olacaktır. Yüzdelik olarak verilen HbA1c değeri, kan glukozu ile doğrudan orantılıdır. Örneğin HbA1c değerinin 6 olması, kişinin son 2-3 aylık dilimdeki ortalama kan glukoz seviyesinin 126 mg/dL olduğu anlamına gelir. HbA1c değerinin 8 olduğu durumda bu sayı 183’e, 10 olduğu durumda da 240’a yükselir.
- Ağır veya kronik kanamaya bağlı olarak hemoglobin miktarında azalma görülebilir. Bu durum test sonuçlarının düşük çıkmasına yol açar.
- Demir eksikliği anemisi (kansızlığı) durumunda test sonuçları yüksek çıkabilir.
- Hemoglobinin birkaç alt türü vardır. Talasemi (Akdeniz anemisi) taşıyıcılarında ve hastalarında olduğu gibi farklı hemoglobin türüne sahip kişilerin test sonucu bu durumdan etkilenebilir.
- Hemoglobin yıkımının arttığı hemolitik anemi hastalarında, kan transfüzyonu (nakli) alan kişilerde de test sonuçlarında düşüklük görülebilir.
Bu duruma sahip kişilerde test sonuçları değerlendirilirken farklılıklar olabileceği göz önünde tutulmalıdır. Ayrıca ihtiyaç halinde kişilere bu durumdan etkilenmeyen farklı testler uygulanarak sorun giderilebilir.
HbA1c Yüksekliği Nedir?
HbA1c yüksekliği, test sonucunun normal değerlerin üzerinde olması durumudur. %6.5 ve üzeri değerler diyabet tanısı koydurur. %5.7-6.4 arası değerler ise prediyabet olarak değerlendirilir. HbA1c yüksekliği, vücuttaki uzun süreli kan şekeri yüksekliğinin bir göstergesidir ve tedavi edilmediği takdirde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle HbA1c yüksekliği tespit edilen hastaların mutlaka düzenli doktor kontrolünde olması ve gerekli tedavi planına uyması gerekir.
HbA1c Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?
HbA1c yüksekliği olan kişilerde genellikle klasik diyabet belirtileri görülür. Bunlar arasında sık idrara çıkma, aşırı susama, açlık hissi, açıklanamayan kilo kaybı, yorgunluk ve halsizlik sayılabilir. Ayrıca yaraların geç iyileşmesi, bulanık görme, el ve ayaklarda uyuşma gibi şikâyetler de ortaya çıkabilir. Ancak bazı hastalarda belirtiler çok hafif olabilir veya hiç belirti görülmeyebilir. Bu nedenle risk grubundaki kişilerin düzenli olarak HbA1c testi yaptırması önemlidir.
HbA1c Nasıl Düşürülür?
HbA1c değeri, ilacın yanı sıra beslenme ve egzersiz düzeninde yapılacak yaşam tarzı değişiklikleri ile düşürülebilir. Ancak hipoglisemi (kan şekerinin aşırı düşmesi) riski taşıyan hastaların 7’den daha düşük HBA1c hedefi koyması güvenli olmayabilir. Bu nedenle öncelikle hastanın doktoru ile ideal HbA1c değerini belirlemesi gerekir.
Sağlıklı beslenmek, şeker hastalığının kontrolünde büyük önem taşır. Kişinin yaktığından daha az kalori alması, trans yağ ve rafine şeker içeren gıdalardan uzak durması, işlem görmüş yiyeceklerden aşırı miktarda tüketmemesi tavsiye edilir. Sebze meyve gibi doğal besinlerden alınan şeker daha masum olmakla birlikte tüketilen karbonhidrat miktarının kontrol altında olması gerekir. Şeker oranı yüksek üzüm, karpuz gibi meyveler yenecek ise küçük porsiyonlar halinde tüketilmelidir. Kan şekerini kontrol etmede:
- Brokoli
- Yumurta
- Deniz ürünleri
- Kabak ve kabak çekirdeği
- Fındık, badem
- Bamya
- Kiraz, ahududu
- Narenciye
- Keten tohumu
- Baklagiller
- Lahana
- Chia tohumu
- Avakado
- Yulaf
- Yoğurt, kefir
- Elma gibi besinlerin tüketilmesi faydalı olur.
Kan şekeri kontrolünü sağlamanın bir yolu da fazla kilolardan kurtulmaktır. Kilolu kişilerin ideal kilosuna ulaşması hem sağlıklı bir yaşam sürmede ham de diyabete bağlı komplikasyonları azaltmada etkili olur. HbA1c düzeyini azaltmanın bir yolu da düzenli egzersiz yapmaktır. Kişinin yaşına, sağlık durumuna uygun sporları haftada en az 150 dakika olacak şekilde yapması önerilir. Diyabet tedavisinin yanı sıra egzersiz ve sağlıklı beslenme gibi hayat tarzı değişiklikleri, hastalığın kontrol edilmesine katkıda bulunur.
Şeker hastalığı, toplumda oldukça yaygın olan ve henüz hasta olmamış pek çok kişinin de risk altında olduğu bir rahatsızlıktır. Hastaların, diyabet kontrolünü sağlayıp sağlayamadıklarını görmek; henüz şeker hastası olmamış kişilerin de düzenli kontrol yaptırarak hastalık riskini azaltmak amacıyla düzenli olarak doktor kontrolüne gitmesi faydalı olacaktır.
HbA1c ile ilgili merak ettiğiniz konuları Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz. Bize ulaşmak için web sitemizde yer alan iletişim formunu kullanabilirsiniz.
HbA1c Düşüklüğü Nedir?
HbA1c düşüklüğü, test sonucunun %4'ün altında olması durumudur. Bu durum genellikle şiddetli hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü) yaşayan hastalarda, bazı kan hastalıklarında veya yoğun insülin tedavisi gören kişilerde görülebilir. HbA1c düşüklüğü, özellikle diyabet hastalarında hipoglisemi riskinin artmış olduğunu gösterebilir. Bu nedenle HbA1c değeri düşük çıkan hastaların mutlaka doktorlarına danışması ve tedavi planlarının gözden geçirilmesi gerekir.
Kimler HbA1c Testini Ne Kadar Süreyle Yaptırmalı?
HbA1c testinin yapılma sıklığı, kişinin sağlık durumuna ve risk faktörlerine göre değişir. Sağlıklı ancak diyabet riski taşıyan kişilerin (obezite, ailede diyabet öyküsü olanlar) yılda bir kez test yaptırması önerilir. Prediyabet tanısı alan kişilerin 3-6 ayda bir, tip 1 diyabet hastalarının 3 ayda bir, tip 2 diyabet hastalarının ise kan şekeri kontrolüne göre 3-6 ayda bir test yaptırması gerekir. Gebelik diyabeti olan kadınların ise gebelik süresince daha sık aralıklarla test yaptırması önerilir.
Şeker hastalığı, toplumda oldukça yaygın olan ve henüz hasta olmamış pek çok kişinin de risk altında olduğu bir rahatsızlıktır. Hastaların, diyabet kontrolünü sağlayıp sağlayamadıklarını görmek; henüz şeker hastası olmamış kişilerin de düzenli kontrol yaptırarak hastalık riskini azaltmak amacıyla düzenli olarak doktor kontrolüne gitmesi faydalı olacaktır.
HbA1c ile ilgili merak ettiğiniz konuları Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz. Bize ulaşmak için web sitemizde yer alan iletişim formunu kullanabilirsiniz.
Randevu Alın
E-Sonuç
Sizi Arayalım