Anal Apse ve Fistül Nedir?

Ağız ve dişlerden başlayan sindirim sistemi, anal bölgede son bulur. Bu bölgede oluşan sağlık problemleri, hemen her yaş ve cinsiyette görülebilir

Anal Apse Nedir?

Makat çevresinde oluşan hastalıklara sık rastlansa da çoğunlukla kişi bu problemlerin konuşulmasından rahatsız olduğu için hekime gitmekte gecikir. Bu da hastalığın erken dönemde teşhis ve tedavi edilmesini engelleyerek iyileşme sürecinin uzamasına yol açar. 


Çoğunlukla benzer semptomlara yol açan makat bölgesi rahatsızlıkları, kişinin gündelik hayatını olumsuz etkiler. Makat bölgesinde kaşıntı, ağrı, acı, yanma, kanama ve akıntı gibi belirtilere yol açan anal bölge hastalıkları çoğunlukla hemoroid ya da farklı bir deyişle basur ile ilişkilendirilse de hastalığın ne olduğu hekim tarafından yapılan muayenenin ardından teşhis edilir. Bazı vakalarda hastalığın tanısı için ek olarak radyolojik görüntüleme teknikleri ve laboratuvar testleri gerekebilir. Makat bölgesinde oluşan bu yakınmalar, bazen sindirim sisteminin önemli bir parçası olan bağırsaklardan da kaynaklanabilir. Bu yüzden hekim gerekli gördüğünde rektoskopi ve kolonoskopi gibi yöntemlerle bağırsaklarda kitle varlığını da araştırabilir.


Anal fistül ile çok sık karıştırılan anal apse, anüs çevresinde kızarıklık ve şişliğe neden olan ağrılı bir rahatsızlıktır. Bu belirtilere huzursuzluk hissi, ateş ve hâlsizlik eşlik edebilir. Anal kanal olarak da bilinen sindirim sisteminin son kısmını oluşturan bölgede iki ayrı kas bulunur. 


Dış kısımda olan kas, tıpta eksternal anal sfinkter olarak adlandırılır. Bu kas çizgili kas grubunda yer alır. Farklı bir deyişle eksternal anal sfinkter, istemli olarak kasılıp gevşer. İç kısımda ise internal anal sfinkter adlı düz kas bulunur. Bu kasların her ikisi birden dışkı ve gaz çıkışının kontrolünü sağlar. İki kas tabakası arasında ise anal bezler bulunur. Anal kanalı çevreleyen bu bezler, anal kanalın iç kısmında yer alan bağırsak mukozası ile derinin birleştiği bölgeye salgılarını bırakır. 


Bu bezlerin salgıları, bölgenin kayganlığını sağlayarak dışkılamayı kolaylaştırır. Bezlerde oluşan tıkanma ya da bakteriyel enfeksiyonların neticesinde iltihaplanma oluşur. Apse olarak tanımlanan bu iltihaplı oluşumlar, iç kısımda ya da yüzeyde oluşabilir.

Anal Apse Belirtileri Nelerdir?

Anal apse, çoğunlukla makat bölgesinde ağrı, şişlik, ve kaşıntı gibi belirtilere yol açar. Anal bölgede ısı artışı görülebilir. Kişinin kendisini hâlsiz ve yorgun hissetmesine neden olan rahatsızlık; üşüme, titreme ve ateş gibi semptomlara da yol açabilir.

Anal Apse Tanı ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Anal apse belirtileri ile kişinin hekime başvurmasının ardından hekim öncelikle hastanın öyküsünü dinler ve ardından fizik muayene ve rektal tuşe yapar. Gerekli durumlarda endoskopi, anoskopi ve/veya rektoskopi yapılabilir. Ayrıca hekim anal apse tanısının netleştirilmesi için endoanal ultrasonografi, (ERUS) pelvik BT veya pelvik MR ile görüntüleme yapılmasını isteyebilir.

Anal apse tedavisi yalnızca cerrahi yöntemlerle yapılabilir. Lokal anestezi altında apsenin üzerinde yer alan ciltte küçük bir kesi yapılır. Ardından drenaj işlemi yapılarak irin (cerahat) boşaltılır. Apsenin boşaltıldığı alana gerektiğinde dren koyularak drenajın devamlılığı sağlanır. Anal apsenin daha derinde olduğu vakalarda ise genel anestezi uygulanabilir. Apsenin boşaltıldığı bölgenin (kavite) doku ile dolması yaklaşık olarak bir ay sürer.

Bu süre boyunca anal bölgenin temizliği son derece dikkatle yapılmalı ve lifli gıdalar bakımından zengin beslenilmelidir. Anal apse vakalarının yaklaşık %30'u tekrar eder. Hastalığın tekrar oluşması ya da drenaj işleminin ardından oluşan kavitenin doku ile dolmaması durumunda anal fistül olarak bilinen rahatsızlık oluşabilir.

Anal Fistül Nedir?

Kronikleşen anal apseler, anal fistül olarak tanımlanır. Anal apsenin drene edilmesinin ardından bölgede kavite denen bir boşluk oluşur. Bu boşluğun zamanla doku ile dolması gerekse de bazen bu gerçekleşmeyebilir. Bazen de makat bölgesinin iç ve dış kısmında birbiri ile bağlantılı iki delik oluşur.

Tünele benzer bir oluşma yol açan anal fistül, kendiliğinden iyileşmez. Anal bölgenin iç kısmında bulunan boşluğa dışkı girmesine bağlı olarak kanal içinde iltihap oluşur. Ayrıca bu durum kişinin iç çamaşırının sıklıkla kirlenmesine neden olur. Kötü kokulu bir akıntıyla karakterize olan anal fistül, makat çevresinde tahriş oluşumuna ve kaşıntıya yol açar. Bazı vakalarda makat etrafında sertlik hissedilebilir. Crohn hastalığı, tüberküloz, HIV ve divertikülit gibi hastalıklar da anal fistül oluşumuna yol açabilir.

Anal Fistül Belirtileri Nelerdir?

Anal fistül belirtileri arasında en yaygın olanı makatta kanama ve bu bölgeden gelen iltihaplı akıntıdır. Makat çevresinde tahriş, ağrı ve şişkinliğe yol açan rahatsızlık, kişinin oturmasını güçleştirir. Makat çevresinde kızarıklık, kabızlık, makatta dolgunluk hissi, idrar yaparken ağrı ve ateş gibi belirtiler görülebilir. Anal fistüle bağlı olarak kişi iç çamaşırında kötü kokulu, iltihaplı lekelenmeler görebilir.

Anal Fistül Tanı ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Anal fistül tanısı için hekim, kişinin öyküsünü dinledikten sonra fizik muayene yapar. Çoğunlukla tanı için muayene yeterli olsa da bazı vakalarda fistülün iç kısımdaki ucunun nerede olduğunu anlamak için MR ve kolonoskopi gibi görüntüleme teknikleri kullanılır. Böylece fistül içinde apse ya da fistüle yol açan etken hastalığın varlığı da anlaşılır. Ancak anal fistül tekrarlamışsa çoğunlukla muayene tek başına yeterli olur. Anal fistüller kendiliğinden iyileşmez. Hastalığın tedavisinden önce makat basınç ölçümü olarak da bilinen anorektal manometri işlemi yapılır. Makat kas gücünün değerlendirilmesinin ardından yapılması gereken işleme karar verilir. Anal fistül tedavisi, lazerle ya da cerrahi yöntemle yapılır.

Operasyon açık ya da kapalı teknikle yapılabilir. Lateral internal sfinkterotomi (LİS) metodu son zamanlarda yaygın olarak kullanılan cerrahi bir yöntemdir. Kolon rektum cerrahi ünitesinde yapılan bu işlemden önce hastaya lavman yapılır. Sedatif ilaçlar ile kişinin duyacağı rahatsızlık hissi en aza indirilir. Yaklaşık 20 dk. süren işlemin ardından kişi gündelik hayatına geri dönebilir.