Balık Pulu Hastalığı Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Yaygın olarak balık pulu hastalığı veya balık pulluluk olarak bilinen iktiyozis vulgaris, kalıtsal geçişli ve nadir görülen bir cilt hastalığıdır. İktiyoz adlı 20’den fazla alt türü bulunan bir grup deri hastalığı arasında en yaygın görülen tür olan balık pulu hastalığı, tüm iktiyoz olgularının yaklaşık %95’ini oluşturur. Kalın, kuru ve pullu bir deri görünümüne sebep olan bu hastalık genellikle yaşamın ilk yıllarından itibaren kendini gösterir. Hafif düzeydeki iktiyozis vulgaris olguları çok kuru bir cilt ile karıştırılabildiğinden tespit edilemeyebilir. Fakat şiddetli olgularda hastalığı daha net bir şekilde belli eden, ölü derilerin birikmiş olduğu pullu deri görünümü söz konusudur. Genetik bir hastalık olması nedeniyle kesin bir tedavisi olmayan bu hastalıkta mevcut tedavi yöntemleri genellikle derideki görünümü düzeltme ve semptomları hafifletmeye yöneliktir.

Balık Pulu Hastalığı Nedir?

Balık pulu hastalığı veya iktiyozis vulgaris nedir sorusu, ciltte balık pullarına benzer bir görünüme yol açan genetik bir hastalıktır şeklinde yanıtlanabilir. Balık pulu, büyük bir çoğunluğu genetik geçişli olmasına karşın çok nadir olarak sonradan gelişimli şekilde de ortaya çıkabilir. Edinsel olarak sonradan gelişen balık derisi hastalıklarında ana oluşum etkeninin ilgili genlerin mutasyon geçirmesi olduğu düşünülmektedir. 

Hastalığın temel özelliği cilt yüzeyinin tamamının ölü deriler tarafından oluşturulmuş pul benzeri deri katmanları ile kaplı olduğu görülür. Söz konusu katmanlar çoğunlukla kahverengi renktedir. Fakat bazı hastalarda beyaz ya da gri tonlarında bir görünümle de karşılaşılabilir. Kalınlaşmış ve kurumuş ciltte şiddetli bir kaşıntı söz konusudur. Ayrıca havanın soğuk ve daha kuru olması nedeniyle kış aylarında balık pulu hastalığı kişiyi çok daha şiddetli bir biçimde etkiler. 

Balık pulu hastalarında cilt lezyonlarından kaynaklı olarak terleme de mümkün olmaz. İktiyozis vulgaris olgularının büyük bir kısmı hafif özelliktedir. Bu nedenle alerji veya egzama gibi cilt hastalıkları ile karıştırılabilir. Hastalarda pul benzeri ölü deri katmanları yaygın olarak bacaklarda görülürken kollar, eller ve vücudun farklı kısımlarında da pullanma söz konusu olabilir. Hastaların çoğunda avuç içinde derin çizgilerin yer aldığı görülür. 

Balık Pulu Hastalığı Nedenleri

İktiyozis vulgarisin en yaygın nedeni kalıtımdır. Bununla birlikte sonradan gelişen genetik mutasyonlara bağlı olarak da balık pulu hastalığı ortaya çıkabilir. Balık pulu hastalarında derideki hücreler normal bir hız ile çoğalmasına karşın sağlıklı bir şekilde cilt yüzeyinden uzaklaştırılamaz. 

Buna bağlı olarak yeterince hızlı olarak dökülmeyen ölü deri, katmanlar haline gelerek cilt yüzeyindeki pul benzeri yapıları oluşturur. Genetik olarak her iki ebeveynden de alınabilen balık pulu hastalığı genleri, anne veya babanın hasta olmasını gerektirmez. Bu geni taşıyıcı olarak bulunduran ebeveynlerin çocuklarında hastalığın görülme olasılığı vardır. 

Hastalık otozomal semidominant, yani yarı baskın geçişlidir. Bir kromozom çifti içerisinde tek bir hastalık geninin yer alması, hastalığın hafif seyirli bir versiyonunun görülmesiyle sonuçlanır. Her iki gende de hastalığın bulunması veya mutasyonun görülmesi halinde ise orta veya şiddetli bir hastalık versiyonuyla karşılaşılır. Nadir görülen bir hastalık olması nedeniyle akraba evliliği haricinde her iki ebeveynden de balık pulluluk geninin gelme ihtimali çok düşüktür, bu nedenle hastalığın hafif formları çok daha yaygın olarak görülür. 

İktiyozis vulgarisin potansiyel nedenleri arasında yer alabileceği düşünülen bir diğer faktör ise rahimdeki mutasyonlardır. Anne karnındaki bebekte böyle bir durumun gerçekleşmesi ile birlikte cildin en dış katmanını oluşturmaya ve ölü derilerin dökülmesine yarayan filagrin adlı proteinin eksik kaldığı düşünülür. Bu tür genetik kökenli nedenlerden kaynaklanan balık pulu hastalıkları yaşamın ilk yıllarından itibaren kendini gösterir. 

Yetişkinlerde görülen balık pulu hastalığı ise sonradan gelişimli (edinsel) özelliktedir. Çeşitli kanser türleri, böbrek yetmezliği, cüzzam, sarkoidoz, HIV ve AIDS gibi bazı hastalıkların sonradan gelişen balık pulluluğa yol açabileceğini gösteren çalışmalar mevcuttur. Yine nadir olarak da olsa kullanılan bazı ilaçların balık pulu hastalığına yol açabildiği üzerinde durulmaktadır.

Balık Pulu Hastalığı Belirtileri

Gerek edinsel gerekse genetik balık derisi hastalığında belirtiler hemen hemen birbiriyle aynıdır. 

• Pürüzlü ve kuru bir cilt yapısı (kseroz)
• Deride kaşıntı
• Genellikle doğumda mevcut olmayan, ikinci ay ile beş yaş arasında başlayan, hastalığa özgü görünüm
• Ciltte tavuk derisi görünümü (foliküler hiperkeratozis)
• Bacaklar, kollar, kafa derisi, yüzün ve gövdenin çeşitli kısımlarında yoğunlaşan ölü deri katmanları
• En fazla kol ve bacakların dış yüzeyinde belirgin olup kol ve bacak kıvrımları korunmuştur
• Kollar, uyluklar ve kalçada akne lekelerine benzer sert şişlikler
• Yeterince terleyememe, buna bağlı olarak şiddetli vakalarda vücudun ısı dengesine ilişkin sorunlar
• Avuç içi ve ayak tabanlarında belirgin cilt çizgileri (hiperlinearite)
• Ciltte çatlakların oluşumu ve buna bağlı gelişen enfeksiyonlar

Hastalık semptomlarının şiddeti, kusurlu gen sayısının yanı sıra çevresel koşullardan da etkilenir. Sıcak ve nemli iklimlerde yaşayan kişilerde çok şiddetli belirtiler görülmez. Fakat soğuk ve kurak iklimlerde cilt kuruluğu artacağından semptomlar da çok daha şiddetli olabilir. Bununla birlikte balık pulu hastalığı bulunan kişilerde dermatit, egzama (atopik dermatit) ve alerjik rinit, alerjik astım gibi hastalıkların ve besin alerjilerinin görülme olasılığı da yüksektir.

Balık Pulu Hastalığı Tedavisi

Balık pulu hastalığına benzer cilt görünümüne sahip olan hastalarda basit cilt kuruluğu ve buna bağlı pullanma sorunu söz konusu olabilir. Bu iki durum birbiriyle çok benzer belirtilere yol açabildiğinden genetik testlere başvurulmadan önce genellikle cilt kuruluğu için tedavi uygulanır. Çocuklarda görülen balık pulu görünümünde günde iki kez uygun bir nemlendiricinin kullanımı ile herhangi bir gelişme elde edilemezse hekim, iktiyozis vulgaris şüphesi ile genetik testlere başvurabilir. 

Ailede balık pulu hastalığı görülen bir birey varsa bu konuda mutlaka hekime bilgi verilmelidir. Ek olarak hastanın sahip olduğu diğer hastalıklar, kullanılan ilaçlar ve semptomların ne kadar süredir devam etmekte olduğu gibi bilgiler de teşhis ve tedavi için oldukça belirleyici olabilir. Dolayısıyla hastanın detaylı tıbbi öyküsünün alınması oldukça önemlidir. Hekim tarafından gerekli görülmesi halinde biyopsi yoluyla deriden küçük bir örnek alınarak mikroskop altında incelenmek üzere laboratuvara gönderilebilir. Bu araştırmalar sonucunda genetik iktiyozis vulgaris teşhisi alan hastalarda durumu önleyici kesin bir tedavi ne yazık ki yoktur. Fakat uygulanacak bazı medikal tedaviler ve evde bakım uygulamaları ile hastalığa bağlı belirti ve şikayetler önemli ölçüde hafifletilebilir. 

Cildin nemlendirilmesi, ölü derinin uzaklaştırılması ve kaşıntı sorununun hafifletilmesi için hekim tarafından bazı ilaç ve kremler reçetelendirilebilir. Bunların düzenli kullanımı deri lezyonlarının azaltılmasına yardımcıdır. Bununla birlikte sık sık banyo yapmak, cildi ölü deriden arındırmak için banyo süngeri veya kese kullanmak, banyo sonrasında cilde nemlendirici krem sürmek gibi uygulamalar hastalıktan kaynaklanan ölü deri katmanlarıyla mücadelede oldukça etkilidir. 

Özellikle kış aylarında ve kurak bölgelerde evlerde hava nemlendiricilerinin kullanılması cilt kuruluğunun azaltılmasında etkili olabilir. Hastalığa ek olarak egzama ve alerji gibi semptomların da görülmesi halinde bunlara yönelik ayrı bir tedavi planı oluşturulmalıdır.

Çocuklarda genetik, yetişkinlerde ise edinsel balık pulu hastalığı nedeniyle ciltte oluşan ölü deri katmanları hassasiyet gösterilmediği takdirde çoğalabilir, çatlayabilir ve enfeksiyon geliştirebilir. Bu nedenle siz veya çocuğunuz balık pulu görünümüne benzer cilt lezyonları yaşıyorsanız bir dermatoloji uzmanına başvurarak bu durumun nedenleri hakkında görüş almanızda fayda vardır.

Balık pulu ile ilgili merak ettiğiniz konuları Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz. Bize ulaşmak için web sitemizde yer alan iletişim formunu kullanabilirsiniz.