Ayak Bileği Ağrısı Neden Olur? Tedavisi Nedir?

Günlük yaşantımızda hayat kalitesini ciddi şekilde etkileyen sağlık sorunlarından biri ayak bileğinde meydana gelen ağrılardır. Bu ağrılar, hareketteki aksaklıklar nedeniyle ayak anatomisinin zarar görmesine bağlı olabileceği gibi, tüm vücudu etkileyebilen sistemik hastalıklardan da ileri gelebilir. Bu noktada, ağrı tedavisinde başarı elde edebilmek için, öncelikle ayak bileği ağrısının hangi sorundan kaynaklandığının doğru tespit edilmesi gerekir. Bunun için, ayak bileği ağrısının sebeplerini ve tedavisinde nelerin uygulandığını iyi bilmek durumundayız.

Ayak Bileği Ağrısı Nedenleri Nelerdir?

Ayak bileğinde meydana gelen ağrılar çok çeşitli sebeplerden kaynaklanabilir. Bu sebepler arasında ayak anatomisini oluşturan eklem kıkırdakları, tendonlar ve kaslardaki zedelenmeler sayılabileceği gibi, tüm vücudu ilgilendiren romatizmal veya kas-iskelet sistemi hastalıkları da eklenebilir. Doğru tedavinin belirlenip uygulanabilmesi ancak ağrının sebebinin tespit edilmesine ve doğru tanının konmasına bağlıdır.

Ayak bileğinde burkulmalar en sık görülen ayak bileği ağrısı sebeplerinden biridir. Burada esas sorun, burkulma sırasında ayak anatomisini oluşturan bağ ve tendonların esneyerek zorlanması ve zedelenmesidir.

Burkulma sonucu ayak bileği eklemlerini bir arada tutan bir veya birden fazla bağ zorlanır ya da kısmen yırtılır. Bu yapıların onarım sürecinde dokular iltihaplanarak ayak bileğinde ısı artışına, renk değişikliğine, ayak bileği ağrısı ve şişmesi (ödem) gözlenir. Genellikle burkulma ayak bileğinin içe doğru dönmesiyle oluşur. Bu nedenle sıklıkla ayak dış kısmındaki bağlar hasar görür.
Travma ve buna bağlı kas-iskelet dokularındaki hasarlar (kırıklar, yırtılmalar vs.), ayak bileği ağrısı olarak karşımıza çıkabilir. Travma yerine göre ayak bileği üstünde de ağrı görülebilir.

Tarsal tünel sendromu; ayak bileği iç kısmındaki kemik çıkıntının (medial malleol) altından geçen posterior tibial sinirin sıkışması durumudur. Elde görülen karpal tünel sendromunun ayakta görülen şeklidir. Sinirin çevredeki dokular nedeniyle sıkışması sonucu hasta ayak parmaklarında, topukta ve ayak tabanında yanıcı ağrı duyar. Ağrı gece uyandırabilir; bazen baldırlara yayılabilir.
Aynı sinir ayak parmaklarının hareketinden de sorumlu olduğundan ayak ve ayak parmak hareketlerinde kısıtlılık, uyuşma, karıncalanma da hissedilebilir.

Topuk iç çıkıntısına bastırıldığında şiddetli ağrı meydana gelmesiyle tipik bir bulgudur.

• Aşil tendiniti; spor yaparken veya hareket ederken, özellikle zorlu itme veya yokuş yukarı koşma gibi durumlarda, bacak arkasındaki kasların ayak topuğu ile bağlantı yaptığı yerde aşil tendonunun zedelenmesine bağlı gelişir. Ayak bileği tendon ağrısı ai ve şiddetli gelişir. Aşil tendonunun yapıştığı yerde hassasiyet ve şişlik tespit edilir. Yine ayak hareketi sırasında krepitasyon (çıtırdama) ve ayak bileğinin arkasında ağrı meydana gelir.
   
• Retrokalkaneal bursit; topuk kemiği ile aşil tendonu arasında yer alan yumuşak dokuların (bursa adı verilen eklem yastıkçıkları) ayağın çeşitli hareketlerle zorlanmasına bağlı zedelenmesiyle oluşur. Bu durumda, aşil tendonun ön tarafında, topukta ve ayak hareketiyle ağrı ile beraber şişlik gözlenir.
   
• Posterior tibial tendinit; ayak bileği iç kısmındaki çıkıntının arkasından geçen posteior tibia kasının tendonundaki zedelenmeye bağlı, özellikle ayağın içe veya dışa bükülme hareketleri esnasında (inversiyon ve eversiyon hareketleri) ağrı ile karşımıza çıkar. Yine ayak bileği iç kısmındaki çıkıntıya bastırmayla ağrı, hassasiyet ve şişlik tespit edilir.
   
• Romatoid artrit; halk arasında iltihaplı eklem romatizması olarak da bilinen, tüm vücutta eklemler başta olmak üzere, iç organlarda da hasara neden olabilen romatolojik bir hastalıktır. Özellikle el ve el parmaklarındaki eklemler ile diz eklemini tutmasıyla beraber, hemen her eklemi tutabilir. Ayak bileği eklemini tutması durumunda; ayak hareketlerinde tutukluk, hareket etme ile azalan istirahatle artan ağrı, sıcaklık artışı ve ödemle tanınır.
   
• Osteoartrit; halk arasında eklem kireçlenmesi olarak bilinen, özellikle yaşla birlikte vücutta hemen her eklemde izlenebilen bir sağlık sorunudur. Kilo artışı da eklem hasarı için bir risk faktörüdür. Yaşla beraber eklemlerde hasar meydana gelir ve vücut ağırlığı ile beraber eklemlerin iş yükü artar. Sonuçta, eklemi oluşturan kemik dokuda ve eklem sıvısında ciddi bozukluklar meydana gelir. Ayak bileğinde meydana geldiğinde de özellikle hareketle artan istirahatle azalan ağrı olarak karşımıza çıkabilir.
   
• Diğer sistemik hastalıklar (Sistemik Lupus Eritematozus (SLE) gibi romatolojik rahatsızlıklar, periferik damar hastalıkları, periferik sinir hastalıkları, bazı kas-iskelet sistem problemleri, diyabet) ayak bileği eklemini tuttuğunda ağrı şikayetine neden olabilir.
   

Ayak Bileği Ağrısı Nasıl Geçer?

Ayak bileği ağrısına uygun ve etkili bir tedavinin yapılabilmesi, sorunun kaynağının doğru bir şekilde tespit edilebilmesine bağlıdır. Bu da ancak uzman bir hekimin değerlendirmesiyle mümkün olabilir. Bu nedenle, ayak bileği ağrısı durumunda, uzman bir hekimin yer aldığı bir sağlık kuruluşuna başvurmak gerekir.

Altta yatan probleme bağlı olarak başvurulabilecek çeşitli tedavi yöntemleri mevcuttur. Eğer ayak bileği ağrısı, sistemik bir hastalık nedenliyse öncelikle bu hastalığın tedavisinin yapılması gereklidir. Ancak burkulma, travma veya anatomik yapıların zedelenmesinden ileri gelen lokal bir sorundan kaynaklanıyorsa aşağıdaki yöntemler tedavide uygulanabilir.
 

• Sıcak-Soğuk Uygulaması: Zedelenen dokularda iyileşme sürecinde ödem meydana geldiğinden ve ödem nedeniyle ayak bileği ağrısı oluştuğundan; sıcak – soğuk uygulaması ödemi çözmeye ve ağrının ortadan kaldırılmasına yardımcı olabilir.
   
• Esnetme-Germe Egzersizleri: Ayakta bulunan kas ve tendonların güçlenmesine yardım ederek, zedelenme sonrasında ayak bileğindeki dokulara ayak hareketleri esnasında veya vücut ağrılığını taşıma sırasında üzerine binen yükün, diğer dokularca paylaşılmasını ve zedelenen dokulara iyileşme imkanının sunulmasını sağlar.
   
• Dinlendirme: Yine zedelenen dokuların üzerine yük bindiren hareketlerden kaçınılarak dokulara iyileşme imkanı verilir.
   
• Fizik Tedavi Yöntemleri: Dokulardaki iyileşme süreçlerinin hızlanmasını ve bu sırada hastaların ödem, ağrı, hassasiyet gibi şikayetlerinin giderilmesini sağlar. Bu amaçla dokuya ısı uygulanması, fizyoterapi, traksiyon, masaj gibi fiziksel uygulamalar veya çeşitli egzersizler yapılabilir.
   
• İlaç Tedavisi: Ayak bileği ağrılarında sıklıkla doku üzerine sürülebilen merhem, jel gibi formlarda ve ağızdan alınabilen ağrı kesiciler reçete edilir. Bu ilaçlar diğer yöntem ve egzersizlerle beraber kullanıldığında genellikle olumlu sonuçlar alınır.
   
• Steroid Enjeksiyonu: Ek olarak bazı durumlarda ödemi ve ağrıyı gidermek ve doku iyileşmesini hızlandırmak için eklem veya yumuşak doku içerisine steroid enjeksiyonu uygulanır. Fakat steroid enjeksiyonunun bazı hastalarda tendonlardaki hasarı artırarak tendonlarda kopmaya yol açabilir veya doku iyileşmesini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, hangi durumlarda ve hangi hastaya steroid enjeksiyonunun yapılacağına uzman hekimin karar vermesi gerekir. Aynı şekilde, dokulardaki iltihabın ilerlemesine bağlı enfeksiyon durumları da gündeme gelebildiğinden, antibiyotik tedavisine de başvurulması gerekebilir.
   
• Ayak Bileği Desteği: Atel veya ortez şeklindeki destek malzemeleri kullanılarak ayak bileğindeki dokuların iyileşme süreçleri takviye edilebilir. Burada amaç dokuyu sıkılaştırıp sabitleyerek ödemin azaltılması ve dokulara yük binmesine izin verilmeyerek iyileşmeye olanak verilmesidir.
   
• Akupunktur: Geleneksel tedavi yöntemlerinden netice alınamadığı durumlarda akupunktur yöntemiyle ayak bileği ağrıları tedavi edilebilmektedir.
   
• Cerrahi Tedavi: Bu yöntemlere rağmen, eğer tedaviden yarar sağlanamazsa cerrahi müdahale bir seçenek olarak değerlendirilebilir. Cerrahi tedavide amaç, ayak bileğindeki dokuların operasyon sırasında onarılması veya dokularda zedelenmeye neden olan unsurların ortadan kaldırılmasıdır. Bunların dışında, özellikle travmaya bağlı kemik dokularda veya tendonlarda doku kaybı, kırık, çatlak veya kopma durumları varsa, cerrahi tedavi öncelikli olarak gerekebilir. Burada nihai karar uzman hekimin tespitine ve değerlendirmesine bağlıdır.
   

Bu tedavi yöntemlerinin dışında ayak bileği ağrısının yönetiminde hastanın hayat alışkanlıklarında da düzenlemeye gitmesi oldukça önemlidir. İyileşme sürecinde, ayak bileğinin ters hareketlerden korunması, uygun ayakkabı seçiminin yapılması ve atel, ortez gibi destek malzemelerinden faydalanılması yapılabilecekler arasında sıralanabilir.