Damar Sertliği (Ateroskleroz) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Günümüz yaşam tarzı ve beslenme alışkanlıklarından dolayı insanlar birçok hastalıkla karşı karşıya kalır. Özellikle kalp ve damar hastalıkları bu hastalıkların başında gelir. Kalp ve damar hastalıkların en yaygın ve sık görülenlerden biri ise damar sertliğidir. Damar sertliği tıpta “Ateroskleroz” olarak adlandırılır ve genel olarak 45 yaşın üstündeki bireylerde daha sık rastlanır. Diğer kalp ve damar hastalıklarında olduğu gibi damar sertliğinde de erken teşhis ve tedavi önemlidir. Tedavinin geciktirildiği durumlarda daha ciddi sağlık problemlerinin ortaya çıkması olasıdır. Bu nedenle damar sertliği hakkında bilgi edinmek ve belirtilerinin neler olduğunu öğrenmek gerekir.

Damar Sertliği (Ateroskleroz) Nedir?

Ateroskleroz ne demek sorusu ile günlük hayatta sıkça karşılaşılır. Adından da anlaşılacağı üzere ateroskleroz, damarların sertleşmesinden dolayı ortaya çıkan bir hastalıktır. İnsan vücudundaki atardamarlar, insan yaşamı boyunca tüm hareketlerine uyum sağlayacak ve vücuda göre şekil alacak esnek bir yapıya sahiptir. 

Bu esnek yapısı sayesinde atardamarlar hücrelerin, doku ve organların ihtiyaç duyduğu kanın pompalanarak vücudun dengesinin korunmasına, sağlıklı bir yaşamın devam etmesine yardımcı olur. İnsan doğumundan ölümüne kadar kan akışı devam eder ve kesintiye uğramaz. İnsan vücudunun bu sistemi kusursuz bir şekilde işler. 

Ancak birtakım nedenlerden dolayı damar çeperlerinde pıhtı ve kolesterol birikmesi damarda kalınlaşmaların oluşmasına sebep olur. Zaman zaman kan damarlarında pıhtı ve kolesterol birikmesi olabilir. Ancak bu durum sürekli olmadığı sürece kendiliğinden normale dönme eğilimi gösterir. Sürekli olarak kolesterolün yüksek olması gibi durumlarda ise damarlar kalınlaşarak esnekliğini kaybetmeye başlar. Bu durum ise damar sertleşmesi olarak tanımlanır. 

Bunun sonucu olarak ise kanın arterlerden geçişi zorlaşır ve kan akışının sınırlanması sonucu ortaya çıkar. Kan akışının bu şekilde sınırlanması, kanın gerekli doku ve organlara zamanında ve yeterli miktarda ulaşamamasına neden olur. Beyin kanaması, kalp krizi gibi ölümcül hastalıkların birçoğu damar sertliğinin bir sonucu olarak ortaya çıkar. 

Damar Sertliği (Ateroskleroz) Belirtileri Nelerdir?

Damar sertleşmesi belirtileri oldukça farklı olabilmektedir. Başlangıç evresinde ateroskleroz herhangi bir belirti göstermeyebilir. Belirtiler çoğunlukla bir atardamar dokulara veya organlara yeteri kadar kan pompalayamayacak kadar tıkandığında ortaya çıkar. Bu sürece kadar herhangi bir belirti olmayacağından tehlikeli olabilir. Bazen bir kan pıhtısı kan akışını tamamen etkiler, hatta damarın parçalanmasına neden olur. Böyle durumlarda kalp krizi geçirme veya inme görülme olasılığı oldukça yüksektir.

• Kalp ritminin bozulması (aritmi),
• Nefes darlığı,
• Göğüs, kollar, boyun ve çene de dahil olmak üzere üst vücutta ağrı veya basınç hissi gibi belirtilere yol açar.

Beyne kan iletimini sağlayan atardamarların sertleşmesi sonucunda ise daha farklı belirtiler ortaya çıkar.

• Kollarda ve bacaklarda uyuşma veya zayıflık,
• Konuşulanları anlamada veya konuşmada zorlanma,
• Yüz kaslarının sarkması,
• Felç,
• Şiddetli baş ağrısı,
• Bir veya iki gözde görme zayıflığı olarak kendini gösterir.

Kollar, bacaklar veya pelvis atardamarlarıyla ilgili olan sertleşmelerde ise bacak ağrıları ve uyuşmalar ortaya çıkar. Bunun yanında böbreklere giden damarlarda oluşan sertleşmeler böbrek yetmezliğine veya yüksek tansiyona yol açabilir.

• Göğüs ağrısı veya rahatsızlığı,
• Omuzlarda, sırtta, boyunda, kollarda veya çenede ağrı,
• Karın ağrısı,
• Nefes darlığı,
• Baş dönmesi, bulantı veya kusma,
• Denge kayıpları,

gibi belirtiler de ateroskleroz semptomları arasında yer alır. Bu nedenlerle bireylerin kendi vücudunu tanıyıp farklılıkları takip etmesi, düzenli olarak kontrollerini yaptırması gerekir. Çünkü küçük belirtiler damar sertliği gibi önemli olabilecek hastalıkların işaretçisi olabilir.

Damar Sertliği (Ateroskleroz) Nedenleri Nelerdir?

Damar sertliğinin nedenleri oldukça farklılık gösterir. Ateroskleroz, çocukluk çağı gibi erken dönemlerde başlayıp yavaş yavaş ilerleyebilen sinsi bir hastalıktır. 

• Yüksek tansiyon,
• Yüksek kolesterol,
• Yüksek trigliseritler,
• Sigara veya diğer tütün alışkanlıkları,
• İnsülin direnci, obezite veya diyabet,
• Bilinmeyen bir nedenden veya artrit, lupus, sedef hastalığı veya inflamatuar bağırsak hastalığı gibi hastalıklardan dolayı oluşan iltihaplanma damar sertleşmesine neden olabilir.

Bir atardamarın iç çeperi hasar gördükten sonra, kan hücreleri ve diğer maddeler genellikle yaralanmanın meydana geldiği bölgede toplanır ve atardamarın iç astarında birikir. Zamanla kolesterol ve diğer hücresel ürünlerden oluşan yağ da yaralanan bölgede birikir ve sertleşerek arterleri daraltır. Bu atardamarlara bağlı olan doku ve organlar yeteri kadar kan akışı alamayacağından sağlıklı çalışamamaya başlar. İlerleyen zamanlarda biriken kolesterol ve yağ parçaları kırılarak kan akışına karışır. 

Bu da kalp veya diğer organlara giden damarları tıkayarak kan akışını engelleyen pıhtılar oluşturur. Böylece ciddi sağlık sorunları ortaya çıkabilir ve bu sağlık sorunları hayati tehlike ortaya çıkarabilir. Ayrıca sağlıksız beslenme, egzersiz eksikliği, genetik faktörler, uyku apnesi, sigara alışkanlığı, obezite, diyabet, yüksek kolesterol ve tansiyon ateroskleroz tetikleyicileri arasında yer alır.

Damar Sertliği (Ateroskleroz) Tanısı Nasıl Konulur?

Damar sertliği tanısı için öncelikli olarak fiziksel muayene yapılır ve hastanın geçmişi hakkında bilgi edinilir. Gerekli olması halinde kardiyoloji servisine yönlendirme yapılır. Stetoskop ile dinleme yaygın ve gerekli muayene yöntemleri arasındadır. Fiziksel muayene sonucuna göre bir veya birden fazla test uygulanabilir. Kan şekeri ve kolesterol seviyesini kontrol etmek amacıyla kan testleri yapılır. Yüksek kan şekeri ve kolesterol seviyeleri damar sertliği riskini yükseltir. 

Ayrıca arterlerin iltihabı ile bağlantılı bir protein olup olmadığının kontrolü amacıyla CRP (C reaktif protein) testi de yapılabilir. Basit, ağrısız ve etkili bir yöntem olan EKG (elektrokardiyogram) ile kalpteki elektrik sinyalleri kaydedilir. Böylece kalp ritmi ve sağlığı ile ilgili fikir edinilebilir. Belirtiler ve semptomlar çoğunlukla egzersiz sırasında ortaya çıkıyorsa, EKG’ye bağlı iken egzersiz stres testleri uygulanabilir. 

Çünkü egzersiz yapmak, kalbin daha hızlı çalışmasına ve kan pompalanmasına neden olduğundan gözden kaçabilecek belirtileri ortaya çıkarır. Eğer hastanın durumu egzersize uygun değilse, vücutta egzersiz etkisi gösterecek ilaçlar kullandırılır. Tüm bu testlerin yanı sıra doppler ultrason, koroner kalsiyum taraması, MRA veya PET gibi diğer görüntüleme testleri, kardiyak kateterizasyon ve anjiyogram gibi testler de tanı için kullanılan yöntemlerdendir. Doktor hastanın durumuna göre uygun testleri yapar. Böylece doğru tanı ile etkin bir tedavi planlanır.

Damar Sertliği (Ateroskleroz) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Ateroskleroz evreleri hastanın durumunu farklı şekilde etkiler. Ancak en etkili tedavi hastaların kendilerini anlaması ve buna göre yaşam tarzını değiştirmesiyle ortaya çıkar. Sağlıklı bir diyete uyarak beslenmek ve düzenli egzersiz yapmak, kalp ve damar hastalıklarından korunmanın en etkili yöntemlerindendir. Özellikle sigara ve tütün ürünleri atardamarlara zarar verir. Sigarayı bırakmak atardamarların sağlığı açısından çok önemlidir. 

Aşırı kilolu olmak yüksek tansiyon ve kolesterol riskini artırır. Bu nedenle bireylerin ideal kilolarını korumaları gerekir. Rafine şekerler yerine meyve, sebze ve kepekli tahıllar tüketmek kan basıncını, kolesterolü ve kan şekerini kontrol altında tutar. Beyaz ekmek yerine tam tahıllı ekmek yemek basit ama etkili bir değişimdir. Tüketilen yağları zeytinyağı gibi sağlıklı olanlarla değiştirmek de kalp ve damar sağlığı için oldukça etkilidir. Bunların yanında eğer gerekirse ilaç ve cerrahi yöntemlerle de tedavi uygulanabilir. 

Kolesterol ilaçları, kan sulandırıcılar, tansiyon ilaçları ve doktorun önereceği antibiyotikler gibi diğer ilaçlar damar sertliği tedavi yöntemleri arasında yer alır. Bununla birlikte anjiyoplasti ve stent yerleşimi, endarterektomi, fibrinolitik tedavi ve koroner arter bypass ameliyatı cerrahi yöntemler arasındadır. Gerekli görülmesi halinde birkaç tedavi yöntemi bir arada yürütülebilir.

Siz de sağlıklı bir yaşam sürmek için egzersiz yaparak ve düzenli beslenerek kendi tedavinizi uygulayabilirsiniz. Eğer belirtilen semptomlardan bir veya birkaçını yaşıyor ve damar sertliğine ne iyi gelir diye merak ediyorsanız vakit kaybetmeden muayene olabilir, böylece sağlığınıza kavuşabilirsiniz.