Uyuz Hastalığı Nedir? Uyuz Belirtileri ve Tedavisi

Sonbahar ve kış aylarında artış gösteren uyuz, son derece bulaşıcıdır. Uyuz kaşıntısı, özellikle akşam saatlerinde yoğunluğunu artırır. Ortak yaşam alanı olan, hastane, askeri kışla, bakım evi gibi yerlerde; aynı yatağı ve kıyafetleri paylaşan kişiler arasında hızla yayılım gösterir. 

Uyuz Nedir?

Uyuz, "sarcoptes scabiei von hominis" adı verilen mikroskobik akarların neden olduğu ve ciltte yoğun kaşıntı ve döküntü ile seyreden bulaşıcı bir deri hastalığıdır. Bu akarlar, insan cildine temas ettiğinde deri altına yerleşir ve cildin üst katmanlarında tüneller açarak ilerler. Özellikle parmak araları, el bilekleri, koltuk altı ve göbek çevresinde belirtiler gösteren uyuz, tedavi edilmediğinde kaşıntıya bağlı olarak cilt yaralarına ve enfeksiyonlara yol açabilir.

Uyuz Hastalığı (Skabiyez) Nedir?

Uyuz hastalığı, tüm dünyada yaygın olarak görülen cilt hastalıklarından biridir. Tam adı "sarcoptes scabiei von hominis" olan bir tür akarın neden olduğu hastalık, kaşıntı ve döküntü ile karakterizedir. Akarın cilt altına yerleşmesiyle oluşan rahatsızlık; el, parmak araları, koltuk altı gibi bölgelerde belirtilere yol açar. 

İnsanlarda görülen uyuz vakaları ise tedavi edilmediğinde hastalığın yol açtığı belirtiler artar, zaman içinde kaşıntıya bağlı olarak cilt yaraları oluşur. "Uyuz nasıl geçer?" sorusunu cevaplamadan önce sıkça merak edilen "Uyuz nedir?" sorusunu yanıtlamak gerekir.

Uyuz, halk arasında uyuz böceği olarak da tanımlanan "sarcoptes scabiei von hominis" isimli akarın yol açtığı bir tür deri hastalığıdır. Tıpta skabies olarak tanımlanan rahatsızlık, son derece bulaşıcıdır. Çıplak gözle görülmesi neredeyse mümkün olmayan bu akar türü, kişinin cildine temas ettiğinde öncelikle cilt altına geçer. Ardından cildin üst katmanlarında tüneller açarak ilerler. Yaklaşık 1-2 ay kadar ömrü bulunan akar, bu süre boyunca sık sık yumurtlar ve dışkılar. 

Bırakılan yumurtalar bir süre sonra yeni akarların ortaya çıkmasına neden olur. Büyük oranda el, ayak, parmak araları, bilek, dirsek içi, koltuk altı, göbek çevresi gibi alanlarda görülen akarlar, cildin reaksiyon göstermesine ve özellikle gece saatlerinde artış gösteren kaşıntıya yol açar. 

Kişinin yaşam kalitesinin bir hayli düşmesine neden olan uyuz hastalığı, kendiliğinden iyileşmez. Farklı bir deyişle uyuz belirtisi gösteren kişilerin mutlaka hekime giderek tanı ve tedavi alması önerilir. Uyuz belirtileri konusundan önce sıklıkla merak edilen "Uyuz neden olur?" ve "Uyuz nasıl bulaşır?" sorularını yanıtlamak gerekir.

Uyuz Türleri Nelerdir?

Uyuz hastalığının, belirtilerine ve şiddetine göre farklı türleri bulunur:

• Klasik Uyuz: En yaygın uyuz türüdür ve genellikle ciltte kaşıntı, kızarıklık ve döküntü şeklinde belirtiler gösterir. El parmak araları, bilekler ve koltuk altı gibi bölgelerde yoğun kaşıntıya yol açar.
• Norveç (Kabuklu) Uyuzu: Bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde daha sık görülür ve çok sayıda akarın ciltte birikmesine neden olur. Ciltte kalın kabuklar ve ciddi enfeksiyonlar oluşur. Norveç uyuzu, klasik uyuzdan daha bulaşıcıdır.
• Düğümlü Uyuz (Nodüler Uyuz): Uyuz tedavisinden sonra nadiren ortaya çıkan bir türdür ve genellikle ciltte kırmızı veya kahverengi sert nodüller şeklinde kalıntılar bırakır. Kaşıntı, tedavi sonrasında bile devam edebilir.

Uyuz Neden Olur? 

Uyuz, "sarcoptes scabiei von hominis" adlı mikroskobik akarların neden olduğu bir deri hastalığıdır. Bu akarlar insan cildine temas ettiğinde cilt altına geçerek tüneller açar ve burada yumurtlayarak çoğalırlar. Bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde veya bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda daha ağır seyredebilir. Uyuzun başlıca nedenleri arasında yetersiz hijyen, kalabalık yaşam alanları ve uyuz taşıyan kişilerle doğrudan temas yer alır.

Uyuz Nasıl Bulaşır?

Uyuz, doğrudan cilt teması yoluyla bulaşır. Uzun süreli ve yakın temas, uyuzun bulaşmasında en önemli faktördür. Ayrıca, uyuz hastası bir kişinin kıyafetleri, yatak örtüleri veya havlular gibi eşyaları kullanmak da hastalığın bulaşmasına neden olabilir. Özellikle aile üyeleri arasında veya toplu yaşam alanlarında uyuzun hızla yayılması mümkündür.

Uyuz Belirtileri Neye Benzer?

Uyuz hastalığının karakteristik belirtileri, kaşıntı ve cilt yüzeyinde kızarıklık oluşumudur. 

Kaşıntı, parmak araları başta olmak üzere, el, ayak, bilek, dirsek, göbek, bel, kalça, koltuk altı bölgelerindedir. Kadınlarda meme uçları ve erkeklerde genital bölgede şiddetli kaşıntı görülebilir. Çocuklarda ise yüz, kulağın arka kısmı, ayağın alt bölgesi ve avuç içi gibi bölgelerde kaşıntıya neden olabilir. 

• Uyuza neden olan akarın açtığı tüneller cilt yüzeyinden çıplak gözle görülebilir nitelikte olabilir. 
• Gece saatlerinde şiddetlenen kaşıntı hissine bağlı olarak cilt tahriş olur ve bu da farklı cilt enfeksiyonlarına yol açabilir. 
• Uyuz hastalığında sık görülen belirtilerin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:
• Cilt yüzeyinde, uzunluğu 1 ila 10 mm. boyutunda renkli çizgiler,
• Ciltte içi sıvı dolu lezyonların varlığı,
• Tünellerin uç kısımlarında siyah noktayı andıran görünümlerin oluşması,
• Sıcak duş sırasında kaşıntı şiddetinde artış görülmesi,
• Kızarıklık,
• Döküntü.

Uyuz Belirtileri Vücudun Hangi Bölgelerinde Görülür?

Uyuz belirtileri genellikle cildin ince ve hassas bölgelerinde ortaya çıkar. Akarların tüneller açarak ilerlediği alanlar özellikle el parmak araları, bilekler, koltuk altı, dirsek içi, göbek çevresi, bel ve kalça bölgesidir. Ayrıca kadınlarda meme çevresi, erkeklerde genital bölge ve ayak bileklerinde de belirtiler görülebilir. Bu bölgelerde yoğun kaşıntı, kızarıklık ve döküntü oluşur; kaşıntı özellikle gece saatlerinde artış gösterir.

Uyuz Hastalığı Tanısı Nasıl Konur?

Uyuz hastalığı belirtileri ile kişinin hekime başvurması durumunda hekim, öncelikle kişinin tıbbi öyküsünü alır ve fizik muayenesini yapar. Akarın yol açtığı belirtiler, tanı koymak için yeterli olsa da bazı vakalarda hekim, ek laboratuvar testlerinin yapılmasını talep edebilir. 

Elde edilen bulgular ışığında hastalığın tanısı koyulur. Hekim, önlem amaçlı olarak aile bireylerini ya da ortak yaşam alanlarının paylaşıldığı kişileri de kontrol etmek isteyebilir. Tedbir amacıyla yapılan bu uygulama sayesinde uyuz hastalığının daha fazla yayılmasını önlemesi sağlanabilir. Kişiye uyuz tanısı koyulmasının ardından tedavisi düzenlenir.

Uyuz Hastalığın Tedavisi Nasıl Yapılır?

Uyuz hastalığının tedavisi için hekim, cilt yüzeyine uygulanan bir takım ilaçların yanı sıra oral yolla alınan ilaçları da reçete edebilir.  Krem ve losyon gibi ürünlerden oluşan ilaçlar, uyku saatinden önce boyundan aşağı doğru tüm vücuda uygulanmalıdır. Sabah uyanıldığında ise duş alınmalıdır. Bu şekilde uyuz ilacı ile yapılan tedavi, yaklaşık olarak 1 hafta boyunca tekrar edilir. 

Bazı vakalarda ise bu tedavi yöntemi, oral ilaçlarla desteklenir. Böylece kişinin yaşam kalitesini düşüren kaşıntı ve diğer bazı belirtiler hafifletilir. Hekim tarafından reçete edilen ilaçlar, belirlenen süre ve dozda kullanılmaya devam edilmeli, tedavi süreci kesinlikle yarıda bırakılmamalıdır.

Uyuz Hastalığından Korunmak Mümkün Mü?

Uyuz hastalığından korunmak mümkündür ancak bu, özellikle kalabalık ortamlarda ve yakın temasın olduğu durumlarda zor olabilir. Uyuz akarları insandan insana doğrudan temas yoluyla bulaştığından, uyuz vakalarının bulunduğu ortamlardan kaçınmak, kişisel hijyene dikkat etmek ve ortak kullanılan eşyaları paylaşmamak korunmada önemlidir. Özellikle aile üyeleri veya uyuz hastası bir kişiyle aynı ortamı paylaşanların dikkatli olması ve aynı yatak veya havlu gibi kişisel eşyaları kullanmaması önerilir.

Uyuz Hastalığına Ne İyi Gelir? 

Uyuz hastalığına iyi gelen başlıca tedavi yöntemi, dermatolog tarafından reçete edilen uyuz tedavi ilaçları ve kremleridir. Bu kremler akarların yok edilmesine yönelik özel ilaçlar içerir ve genellikle belirli aralıklarla uygulanması gerekir. Cilt bakımını düzenli yapmak, kaşıntıyı hafifletmek için soğuk suyla banyo yapmak ve ciltteki tahrişi önlemek için nemlendirici kullanmak da uyuz hastalığına iyi gelir. Ancak doğal yöntemler tek başına uyuzu iyileştirmediğinden mutlaka tıbbi tedavi uygulanmalıdır.

Uyuz Kaşıntısına Ne İyi Gelir?

Uyuz kaşıntısına iyi gelen yöntemlerden biri cildi yatıştıran nemlendiriciler kullanmak ve soğuk suyla duş almaktır. Özellikle gece saatlerinde artan kaşıntıyı hafifletmek için doktor tarafından önerilen kaşıntı önleyici kremler ve antihistaminik ilaçlar kullanılabilir. Kaşıntıyı hafifletmek için cildi nemli tutmak ve tahriş edici ürünlerden kaçınmak da etkili olabilir.

Uyuz Nasıl Geçer?

Uyuz, dermatolog tarafından önerilen ilaçlar ve kremlerle tedavi edilmelidir. Uyuz tedavisinde kullanılan kremler cilt yüzeyine uygulandığında akarları yok eder. Ayrıca kişinin kıyafetleri, çarşafları ve havluları yüksek ısıda yıkanmalı ve bulaşma riskini azaltmak için evde genel bir temizlik yapılmalıdır. Uyuz tedavisi devam ederken doktor önerisi olmadan başka yöntemler kullanılmamalıdır.

Uyuz Hastalığı Ne Kadar Sürer

Uyuz hastalığının belirtileri, tedaviye başlandıktan sonra birkaç hafta sürebilir. Akarlar yok edildikten sonra bile ciltteki tahriş ve kaşıntı bir süre daha devam edebilir. Tam iyileşme süresi genellikle 2-4 hafta arasında değişir, ancak ciltteki tahrişin derecesine göre bu süre uzayabilir.

Evde Uyuza Ne İyi Gelir?

Evde uyuz tedavisine destek olarak, kaşıntıyı hafifletmek ve cilt sağlığını korumak için soğuk suyla duş almak, tahrişi azaltıcı doğal nemlendiriciler (örneğin aloe vera veya Hindistan cevizi yağı) kullanmak faydalı olabilir. Ayrıca kıyafetlerin ve yatak örtülerinin sıcak suda yıkanması, akarların yayılmasını önlemek için önemlidir. Ancak bu yöntemler uyuzu tamamen iyileştirmez; yalnızca semptomları hafifletir. Kalıcı tedavi için mutlaka dermatolojik tedavi gereklidir.

Uyuz Tanısı İçin Mürekkep Testi Nedir?

Mürekkep testi, uyuz tanısı için kullanılan basit bir yöntemdir. Derinin üst tabakasına mürekkep uygulanarak, akarların açtığı tünellerin belirgin hale gelmesi sağlanır. Bu sayede dermatolog, akarların ciltteki hareket yollarını tespit edebilir ve doğru tanıyı koyabilir. Mürekkep testi, uyuz hastalığının belirlenmesinde güvenilir ve pratik bir yöntemdir.

Uyuz Tedavisinde Kullanılan Yöntemler

Uyuz tedavisinde en yaygın kullanılan yöntem, topikal kremler ve losyonlardır. Bu ürünler, akarları yok eden aktif maddeler içerir ve genellikle belirli bir süre cilde uygulanması gerekir. Ayrıca, uyuz tedavisinde kullanılan kaşıntıyı azaltan antihistaminik ilaçlar ve cilt tahrişini hafifleten nemlendiriciler tedaviye destek olarak kullanılabilir.

Uyuz Tedavisi İçin Kullanılan İlaçlar Nelerdir?

Uyuz tedavisinde kullanılan ilaçlar arasında permetrin krem, ivermektin tablet ve sülfür bazlı kremler yer alır. Permetrin krem, uyuz tedavisinde en yaygın kullanılan kremdir ve genellikle tüm vücuda uygulanır. İvermektin ise oral yolla alınan bir ilaçtır ve daha dirençli vakalarda veya geniş yayılım gösteren uyuz vakalarında tercih edilebilir. Sülfür bazlı kremler ise özellikle çocuklarda ve hamilelerde güvenli bir seçenektir.

Dirençli Uyuz Tedavisi Nedir?

Dirençli uyuz, klasik tedavilere yanıt vermeyen ve tekrar eden uyuz vakaları için kullanılan bir terimdir. Bu durumda, daha güçlü ilaçlar veya alternatif tedavi yöntemleri uygulanabilir. İvermektin gibi oral ilaçlar, dirençli uyuz vakalarının tedavisinde etkili olabilir. Dirençli uyuz vakalarında dermatoloğun tedavi sürecini yakından takip etmesi ve gerektiğinde tedavi planında değişiklik yapması önemlidir.

Uyuz Hastalığı Tedavi Edilmezse Ne Olur? 

Uyuz tedavi edilmediğinde belirtiler giderek şiddetlenir ve kaşıntıya bağlı olarak ciltte yaralar ve enfeksiyonlar oluşabilir. Tedavi edilmeyen uyuz vakaları, akarların hızla yayılmasına ve çevredeki insanlara bulaşmasına neden olur. Uzun süreli uyuz vakaları, kronikleşerek cilt sağlığını ciddi şekilde tehdit edebilir ve yaşam kalitesini düşürebilir.