Östrojen Hormonu Nedir? Nasıl Artırılır?

Östrojen, başta kadın üreme sistemi olmak üzere vücudun birçok fonksiyonunda önemli rol oynayan bir cinsiyet hormonudur. Kadınlarda ağırlıklı olarak yumurtalıklarda üretilirken, erkeklerde de az miktarda bulunur. Üreme sağlığı, adet döngüsü düzenlenmesi, kemik yoğunluğunun korunması ve cilt sağlığının desteklenmesi gibi birçok biyolojik süreçte etkili olan östrojen, vücutta dengenin sağlanması için kritik bir hormondur. Hem eksikliği hem de fazlalığı çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Peki, östrojen hormonu vücutta hangi işlevleri yerine getirir?

Östrojen Hormonu Nedir?

Hormonlar genel olarak organların fonksiyonlarını düzenleyen, belirli dokuların belirli şekilde davranmalarını söyleyen özel kimyasal habercilerdir. Östrojen başlıca yumurtalıklarda kolesterolden sentezlenen bir hormondur. Az miktarda yağ dokusu ve böbreküstü bezinden de salgılanır. Oluştuktan sonra kana geçerek yarım saat sonra etki edeceği organa ulaşır. Hedef organda kendi sinyallerini oluşturarak hücrelerin fonksiyonlarını değiştirir. 

Yumurtlama sonrası östrojen düzeyi hızlı bir şekilde düşer. Başka bir değişle yumurtlamanın yani türün devamlılığının sağlanmasının ana sebebi östrojenin vücutta düzenli bir şekilde salgılanmasıdır.

Kadınlarda en önemli hormonlardan bir diğeri de progesterondur. Progesteronun esas etkisi ceninin rahime yerleşmesi ve gebeliğin devamının sağlanması için rahim iç zarının düzenlenmesidir.

Östrojen, dişi cinsiyet özelliklerinin gelişmesi ve korunmasında majör rol oynayan cinsiyet hormonudur.
Esas görevi,  meme gelişimi, pubik ve koltuk altı kıllanması, adet döngüsünün düzenlenmesi ve üreme fonksiyonunun gelişmesine yardımcı olmaktır.

Östrojen, adet döngüsü sırasında embriyonun döllenmesi ve endometriuma (rahim iç zarı) yerleşmesini sağlamak için uygun ortam oluşturur ve embriyonun beslenmesini sağlar.

Yumurtalıklar (overler) östrojen üretiminden esas sorumlu olan organlardır. Östrojen, erkek ve kadın bedenleri arasındaki yapısal farklılıklarda rol oynar. Örneğin, kadınların kalça kemiklerinin daha geniş olması ve saçlarının daha çok ve kalıcı olmasının sebebi östrojendir.

İlaç olarak kullanılan sentetik östrojenler, doğum kontrolünü sağlamak ve menopozun etkilerini azaltmak için tıpta ilaç olarak kullanılır. Östrojen, vücutta birçok sistemi etkileyen, hem sağlık hem de hastalık sebebi olabilen önemli bir hormondur.
 

Östrojen Türleri Nelerdir?

Üç önemli östrojen tipi vardır.

• Östron: Menopozdan sonra kanda en fazla bulunan ve etkisi en zayıf olan östrojen türüdür. Başlıca yağ ve kas hücreleri olmak üzere vücudun birçok hücresinde az miktarda bulunur. 
• Östradiol: En güçlü ve en etkili östrojen tipidir. Yumurtalığın ürettiği majör hormondur. Endometriozis( çikolata kisti), miyom ve endometrium(rahim) kanseri gibi bazı kadın kanserlerinin oluşmasına etki eder.
• Östriol: Gebelik sırasında en fazla salgılanan ve en zayıf olan tiptir.

Östrojen Vücutta Nerede Bulunur?

Östrojen, vücutta birçok farklı bölgede üretilen ve işlev gören bir hormondur. Başlıca üretim yeri yumurtalıklardır, ancak vücudun diğer bazı bölgelerinde de sentezlenir. Östrojenin bulunduğu yerler şunlardır:

• Yumurtalıklar: Kadınlarda östrojenin büyük bir kısmı yumurtalıklarda üretilir.
• Böbreküstü bezleri: Hem erkeklerde hem de kadınlarda az miktarda östrojen salgılar.
• Yağ dokusu: Yağ hücreleri de östrojen üretimine katkıda bulunabilir. Özellikle menopoz sonrası kadınlarda yağ dokusu önemli bir östrojen kaynağıdır.
• Plasenta: Hamilelik sırasında östrojen üretimini destekler.
• Beyin: Östrojenin nörolojik işlevleri desteklediği bilinmektedir.

Östrojen Hormonu Ne İşe Yarar?

Östrojen, kadın üreme sistemi başta olmak üzere vücudun birçok işlevinde kritik rol oynayan bir hormondur. Üreme sağlığı ve genel vücut fonksiyonlarını düzenler. Başlıca görevleri şunlardır:

• Adet döngüsünü düzenler: Yumurtlamayı ve rahim duvarının gebeliğe hazırlanmasını sağlar.
• Cinsel gelişimi destekler: Ergenlik döneminde meme gelişimi ve vücut kıvrımlarının oluşumunu sağlar.
• Hamileliği destekler: Rahim dokusunun gelişimini teşvik eder.

Ancak östrojenin etkileri yalnızca üreme ile sınırlı değildir. Vücudun birçok sisteminde de önemli görevleri vardır.

• Yumurtalıklar(overler): Yumurtalıklarda yumurta (follikül) gelişmesini uyarır.
• Vagina: Vajina epitelinin olgunlaşması ve kalınlaşması, bakteriyel enfeksiyonu engellemek için vajinal ortamın asit dengesinin korunması ve vajinal kayganlığı sağlar.
• Fallop tüpleri: Tüp epitel ve kas tabakasının gelişmesi, sperm ve yumurtanın buluşmasına yardım etmek için tüplerin kasılmasını sağlar.
• Rahim (uterus): Uterusun iç zarını kaplayan ve adet döngüsü sırasında dökülen endometriumun, ceninin yerleşmesine yardımcı olmak için kanlanması, beslenmesi ve gerekli enzim aktivitelerinin sağlanması östrojen sayesindedir.
• Rahim ağzı (serviks): Östrojen, rahimden (uterus) gelen salgıların akışını ve miktarını düzenler. Döllenmeyi sağlamak için spermlerin rahim ağzından geçişini kolaylaştırır.
• Meme dokusu: Östrojen memede diğer hormonlarla birlikte çalışır. Ergenlikte memenin büyümesinden, meme uçlarının pigmentasyonundan, emzirmenin sağlanması ve uygun zamanda sonlandırılmasından sorumludur.

Östrojenin Vücutta Üreme Dışındaki Görevleri Nelerdir?

Östrojen, sadece üreme fonksiyonlarını değil, aynı zamanda genel sağlık ve vücut sistemlerini de etkiler:

• Kemik sağlığını korur: Kemik yoğunluğunu artırarak osteoporoz riskini azaltır.
• Kalp ve damar sağlığını destekler: Kan damarlarının esnekliğini artırarak kalp hastalıklarını önlemeye yardımcı olabilir.
• Beyin fonksiyonlarını geliştirir: Hafıza, konsantrasyon ve ruh hali üzerinde olumlu etkileri vardır.
• Cilt ve saç sağlığını destekler: Cildin elastikiyetini artırır, saçları güçlendirir ve dökülmeyi önleyebilir.
• Bağışıklık sistemini güçlendirir: Vücudun enfeksiyonlara karşı direncini artırır.

Östrojen Hormonu Fazlalığı Tedavisi Nasıl Yapılır?

Östrojen fazlalığı, hormonal dengesizliklere ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Östrojen yüksekliğinin tedavisi, nedenine bağlı olarak değişir. Tedavi yöntemleri şunlardır:

• Diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri: Östrojen fazlalığını kontrol altına almak için yağlı yiyeceklerden ve işlenmiş gıdalardan kaçınılmalı, lif açısından zengin beslenilmelidir.
• Hormon dengeleyici ilaçlar: Doktor kontrolünde östrojen seviyelerini dengelemek için progesteron takviyeleri veya doğum kontrol hapları kullanılabilir.
• Karaciğer sağlığını desteklemek: Karaciğer, fazla östrojeni parçalamaya yardımcı olur. Karaciğer fonksiyonlarını destekleyen besinler tüketmek (yeşil yapraklı sebzeler, enginar, zerdeçal) faydalı olabilir.
• Stres yönetimi: Kronik stres, kortizol seviyelerini artırarak hormonal dengesizliklere neden olabilir. Meditasyon ve egzersiz gibi stres azaltıcı aktiviteler önerilir.

Östrojen Hormonu Eksikliği Tedavisi Nasıl Yapılır?

Östrojen eksikliği, özellikle menopoz sonrası kadınlarda sık görülür ve kemik erimesi, ruh hali değişiklikleri ve cilt kuruluğu gibi sorunlara yol açabilir. Tedavi yöntemleri şunlardır:

• Hormon replasman tedavisi (HRT): Menopoz sonrası kadınlar için östrojen takviyeleri içeren ilaçlar önerilebilir. Ancak bu tedavi doktor gözetiminde yapılmalıdır.
• Doğal fitoöstrojen kaynakları: Soya ürünleri, keten tohumu, kırmızı yonca gibi bitkisel östrojen kaynakları tüketilebilir.
• Dengeli beslenme: Sağlıklı yağlar (avokado, zeytinyağı), omega-3 yağ asitleri ve B vitamini içeren besinler hormon dengesini destekleyebilir.
• Düzenli egzersiz: Ağırlık çalışmaları ve kardiyo egzersizleri, östrojen üretimini teşvik edebilir.
• Stres yönetimi: Uyku düzeni ve stres kontrolü, hormon üretimini dengede tutmak için önemlidir.

Östrojen seviyeleriyle ilgili sorunlar yaşıyorsanız, kesin teşhis ve en uygun tedavi için bir endokrinolog veya kadın doğum uzmanına danışmanız önerilir.

Östrojen Hormonu Yan Etkileri Nelerdir?

Östrojen hormonu, vücudun birçok sistemini etkileyen önemli bir hormondur. Ancak fazla veya eksik olması bazı sağlık sorunlarına yol açabilir. Östrojenin yan etkileri şunlardır:

• Baş ağrısı ve migren: Östrojen seviyelerindeki dalgalanmalar baş ağrılarını tetikleyebilir.
• Göğüs hassasiyeti: Östrojen fazlalığı göğüslerde şişkinlik ve hassasiyete neden olabilir.
• Adet düzensizlikleri: Hem düşük hem de yüksek östrojen seviyeleri adet düzensizliklerine yol açabilir.
• Ruh hali değişiklikleri: Östrojenin sinir sistemi üzerinde etkisi olduğu için depresyon, anksiyete ve ruh hali değişimleri görülebilir.
• Kilo artışı: Özellikle karın ve kalça çevresinde yağlanmaya sebep olabilir.
• Kan pıhtılaşma riski: Östrojen fazlalığı damar sağlığını olumsuz etkileyerek pıhtı oluşumuna yol açabilir.
• Cilt problemleri: Sivilce, ciltte yağlanma veya kuruluk gibi etkiler görülebilir.

Normal Östrojen Seviyeleri Nelerdir?

Östrojen seviyesi, yaşa, cinsiyete ve adet döngüsüne bağlı olarak değişir. Kadınlar için normal östrojen seviyeleri (pg/mL) şu şekildedir:

• Folliküler faz (adet döngüsünün başı): 30 - 100
• Ovulasyon dönemi: 100 - 400
• Luteal faz (adet döngüsünün sonu): 50 - 200
• Menopoz sonrası: 10 - 30

Erkeklerde ise normal östrojen seviyesi 10 - 50 pg/mL arasındadır.

Yaşa Göre Östrojen Seviyesi Nedir?

Yaş ilerledikçe östrojen seviyesi değişir. Genel olarak:

• Çocukluk dönemi: Çok düşük seviyelerde bulunur.
• Ergenlik dönemi: Östrojen seviyeleri hızla artarak kadınsal özelliklerin gelişmesini sağlar.
• Üreme çağı (20-40 yaş): Östrojen seviyeleri adet döngüsüne bağlı olarak dalgalanır.
• Menopoz öncesi (40-50 yaş): Östrojen seviyelerinde dalgalanmalar başlar.
• Menopoz sonrası (50 yaş ve üstü): Östrojen seviyesi belirgin şekilde düşer.

Düşük Östrojen Nedir ve Neden Düşer?

Düşük östrojen, vücudun yeterli miktarda östrojen üretmediği durumu ifade eder. Başlıca nedenleri şunlardır:

• Menopoz: Yumurtalıkların östrojen üretimini durdurması
• Yoğun stres: Kortizol seviyelerinin artması östrojen üretimini baskılar
• Aşırı egzersiz: Profesyonel sporcularda sık görülür
• Düşük vücut yağı: Yağ dokusu östrojen üretimine katkıda bulunur
• Polikistik over sendromu (PCOS): Hormon dengesizliklerine neden olabilir
• Hipofiz veya hipotalamus hastalıkları: Hormon salgısını etkileyebilir.

Düşük Östrojen Seviyelerinin Olumsuz Etkileri Nelerdir?

Östrojen eksikliği, vücudun birçok sistemini olumsuz etkileyebilir:

• Sıcak basmaları ve gece terlemeleri
• Cilt kuruluğu ve erken yaşlanma belirtileri
• Vajinal kuruluk ve cinsel istekte azalma
• Adet düzensizlikleri ve kısırlık sorunları
• Kemik yoğunluğunun azalması ve osteoporoz riski
• Ruh hali değişiklikleri, depresyon ve anksiyete

Yüksek Östrojen Nedir ve Neden Yükselir?

Östrojen fazlalığı, vücudun ihtiyaç duyduğundan fazla östrojen üretmesi veya vücuda dışarıdan fazla östrojen alınması durumudur. Nedenleri şunlardır:

• Hormon takviyeleri ve doğum kontrol ilaçları
• Yağ dokusunun fazla olması (obezite)
• Polikistik over sendromu (PCOS)
• Karaciğer hastalıkları (östrojenin vücuttan atılmasını zorlaştırır)
• Bazı kanser türleri (yumurtalık veya meme kanseri gibi)

Erkeklerde Östrojen Hormonu Neden Yükselir?

Erkeklerde östrojen seviyesinin yükselmesi çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Bunun en yaygın nedenlerinden biri obezitedir, çünkü yağ dokusu östrojen üretimini artırarak hormonal dengesizliğe neden olabilir. Karaciğer hastalıkları, östrojenin vücuttan atılmasını zorlaştırarak seviyelerin yükselmesine sebep olabilir. Testosteron seviyelerinin düşmesi, östrojenin daha baskın hale gelmesine yol açarak hormonal dengeyi bozabilir. Ayrıca, hormon içeren bazı ilaçlar veya anabolik steroid kullanımı da erkeklerde östrojen fazlalığına neden olabilir.

Östrojen Fazlalığı veya Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Östrojen hormonundaki dengesizlikler farklı belirtilerle kendini gösterebilir.

• Adet düzensizliği
• Vajinal kuruluk
• Cilt kuruluğu ve kırışıklıklar
• Sıcak basmaları
• Ruh hali değişiklikleri

• Adet düzensizliği
• Meme hassasiyeti
• Kilo artışı
• Baş ağrıları
• Ruh hali değişiklikleri

Östrojen Hormonu Nasıl Ölçülür?

Östrojen seviyelerinin ölçülmesi için en yaygın yöntem kan testidir. Bu test sırasında estradiol (E2), estron (E1) ve estriol (E3) seviyeleri değerlendirilir. Özellikle adet döngüsünün belirli günlerinde yapılan testler, en doğru sonuçları vermektedir.

Östrojen Seviyesi Nasıl Tespit Edilir? 

Östrojen seviyeleri farklı test yöntemleri ile tespit edilebilir:

• Kan testi: En yaygın ve güvenilir yöntemdir.
• Tükürük testi: Daha az yaygın bir yöntemdir ancak hormon seviyelerini ölçmek için kullanılabilir.
• İdrar testi: Hormon seviyelerinin uzun vadeli takibi için tercih edilmektedir.

Östrojen Hormonu Nasıl Artırılır?

Östrojen eksikliği sebebi menopozdur. Menopozda östrojen eksiliğinin yerine koymak için Hormon Replasman Tedavisi (HRT)verilir. Hangi hastaya verileceği uygun testler sonucunda belirlenir. Bu tedavide östrojen tek başına oral veya lokal (cilt üzerine, ya da vajinaya) verilebilir.

Adet döngüsü hiç başlamadığı primer amenorede (adet görememe) de uygun vakalara genital organların gelişimini normalleştirmek için döngüsel olarak östrojen tedavisi verilir.
 
Sigarayı bırakmak, düzenli egzersiz ve dengeli beslenmek yağ dokusundan salgılanan östrojenin sentezini arttırarak östrojen eksikliği belirtilerinin azalmasına çok önemli yararlar sağlar.
Kanda östrojen hormon seviyesi ilaç dışı besin alımı ile yükselmez. Ancak fitoöstrojen gibi zayıf östrojenik etki gösteren gıdalar östrojen eksikliği belirtileri azaltabilir. 

Başlıca fitoöstrojen içeren gıdalar: 

Baklagiller: Soya fasulyesi, bezelye, barbunya ve kuru fasulye

Meyveler: Yabanmersini, kuru erik, kayısı

Otlar: Keklik otu, adaçayı, meyan kökü, kızıl yonca, melek otu Siyah ve yeşil çay, Tam tahıl, keten tohumu

Sebzeler: Brokoli ve karnabahar

Hayıt bitkisi (vitas agnus castus-chaste berry) de menopoz şikayetlerini azalttığı gösterilmiş olan östrojen benzeri etkileri olan bir bitkidir. İlaç olarak alımı doktor kontrolünde olmalıdır.

Östrojen ile ilgili merak ettikleriniz için Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine danışabilirsiniz. İletişim formunu kullanarak ya da 444 0436 numaralı telefonu arayarak uzman ekibimize ulaşabilirsiniz.
 

Fitoöstrojen Nedir ve Östrojenle İlişkisi Nedir?

Fitoöstrojenler, bitkisel kaynaklı östrojen benzeri bileşiklerdir ve vücutta doğal östrojen gibi davranabilirler. Kimyasal yapıları insan östrojenine benzediği için östrojen reseptörlerine bağlanarak hormon seviyelerini dengeleyici etkiler gösterebilirler. Fitoöstrojenler özellikle menopoz dönemindeki kadınlarda östrojen eksikliğinin etkilerini azaltmak için önerilir. Ayrıca, bazı durumlarda östrojen fazlalığını düzenlemeye de yardımcı olabilirler.

Fitoöstrojen içeren besinler arasında soya ürünleri (tofu, soya sütü), keten tohumu, susam, nohut, mercimek, kırmızı yonca ve tam tahıllar bulunur. Ancak aşırı fitoöstrojen tüketimi, hormonal dengesizliklere neden olabileceğinden dikkatli kullanılmalıdır.
 

Östrojen ve Beslenme İlişkisi Nasıldır?

Beslenme, östrojen seviyeleri üzerinde doğrudan etkili bir faktördür. Östrojen seviyelerini artıran ve dengeleyen besinler şunlardır:

• Fitoöstrojen içeren gıdalar: Soya, keten tohumu, susam, mercimek gibi besinler doğal östrojen benzeri bileşikler içerir.
• Sağlıklı yağlar: Avokado, zeytinyağı, badem ve ceviz gibi yağ kaynakları, hormon üretimini destekler.
• Omega-3 yağ asitleri: Somon, chia tohumu ve ceviz gibi gıdalar östrojen metabolizmasını destekleyebilir.
• Yeşil yapraklı sebzeler: Ispanak, lahana ve brokoli gibi sebzeler hormon seviyelerinin dengelenmesine yardımcı olabilir.

Östrojen seviyelerini düşüren gıdalar ise şunlardır:

• Şekerli ve işlenmiş gıdalar: İnsülin direnci oluşturarak hormon dengesizliğine neden olabilir.

• Alkol ve kafein: Fazla tüketildiğinde hormon üretimini olumsuz etkileyebilir.

• Trans yağlar: İşlenmiş ve fast-food ürünlerinde bulunan trans yağlar hormonal dengenin bozulmasına yol açabilir.

Östrojen seviyelerini dengelemek için dengeli ve doğal beslenme alışkanlıkları edinmek önemlidir.

Östrojen Seviyesine Hangi Bölüm Bakar?

Östrojen seviyeleriyle ilgili bir değerlendirme ve tedavi için aşağıdaki bölümlerden randevu alınabilir:

• Endokrinoloji: Hormonlarla ilgili genel değerlendirme ve testleri yapan bölümdür.
• Kadın Hastalıkları ve Doğum: Kadınlarda östrojen seviyelerini değerlendirerek adet düzensizlikleri, menopoz ve kısırlık gibi sorunlarla ilgilenir.
• Üroloji: Erkeklerde hormonal dengesizlikler için östrojen seviyelerini değerlendirebilir.
• Dahiliye (İç Hastalıkları): Genel sağlık kontrolü kapsamında hormon testleri talep edebilir.

Östrojen dengesizliği belirtileri yaşayan bireylerin, uygun bir uzman doktora başvurarak gerekli testleri yaptırması önerilir.