Sarılık Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?

Sarılık, bilirubin adı verilen maddenin kan dolaşımında normalden fazla miktarda bulunması sonucu sklera (gözün beyaz kısmı) ve derinin sarıya boyanmasıdır. Sarılık halk arasında hastalık terimi olarak kullanılsa da tıbbi açıdan bir belirtidir, birçok organ sistemindeki bozukluk sarılık gelişimine yol açabilir.
 

Sarılık Hastalığı Nedir?

Oksijenin taşınmasında görevli kırmızı kan hücreleri bu sorumluluklarını, yapısında bulunan hemoglobin molekülü sayesinde gerçekleştirirler. Ömrünü tamamlayan kırmızı kan hücreleri ve içindeki hemoglobinler karaciğer ve dalakta parçalanır. Bilirubin maddesi, hemoglobin molekülünün parçalanma işlemi sonucu oluşur.

Yetişkinlerde ve yenidoğanlarda farklı nedenlere bağlı olarak sarılık görülebilir. Bu yazımızda yetişkinlerde sarılık nedenlerini ve tedavilerini özetleyeceğiz.

Yenidoğan sarılığı hakkında detaylı bilgiye Yenidoğan Sarılığı adresinden ulaşabilirsiniz.

Sarılık, vücutta bulunan bilirubin maddesinin çok fazla oluşması veya karaciğerden safra ile bağırsaklara atılmasında bir problem gelişmesine bağı olarak oluşan deri ve mukozaların sarı renge boyanmasıdır. 
 

• Hemolitik anemiler,
• Hepatit A, B, C (virüslere bağlı enfeksiyöz sarılık hastalıkları),
• Alkol,
• Otoimmün hastalıklar (bağışıklık sistemi ile ilgili bozukluklara bağlı oluşan hastalıklar),
• Nadir genetik metabolik hastalıklar,
• İlaçlar,
• Safra kesesi taşları,
• Safra kesesi inflamasyonu,
• Safra kesesi kanserleri, 
• Pankreas tümörleri,
• Karaciğerin malign (kötü huylu) hastalıkları.
   

• Göz akında ve cillte sarılık,
• Kaşıntı,
• İdrar renginin koyulaşıp, dışkı renginin açılması,
• Halsizlik ve yorgunluk,
• İştah kaybı, bulantı, kusma,
• Karın ağrısı,
• Ateş.

Sarılık Tanısı Nasıl Konur?

Sarılık tanısı fizik muayene bulguları ve kan testi sonuçları ile konur. Kan testlerinde sarılık testi olarak belirtilen kanda ve idrarda bilirubin seviyelerine, karaciğer fonksiyonları gibi altta yatan olası hastalıklara yönelik incelemeler yapılır.

Sarılığa yol açan hastalığın tespiti için batın ultrasonu, bilgisayarlı tomografi gibi ileri radyolojik görüntülemeler istenir. Altta yatan patolojinin hangi organ sistemine ait olduğu tespit edilerek tedavi planlamasına geçilir.
 

Sarılık Tedavisi Nasıl Yapılır?

Sarılık nedeni saptandıktan sonra neden hemolitik (alyuvarların yıkımına) ise, 

• orak hücreli anemide folik asit desteği ve dalak ameliyatı,
• gereğinde kemik iliği replasmanı,
• demir depolarının doldurularak kansızlık düzeltilir.

Tıkanma sarılığı, safranın bağırsağa iletiminde engel teşkil eden durumlar tıkanıklığa neden olur. Tıkanıklık sonucu sarılık belirtileri ortaya çıkar. İdrar rengi koyulaşırken dışkının rengi kil rengine döner. Koledokolitiazis olarak adlandırılan safra kesesinde taş oluşumu, tıkanıklığın en sık sebebidir. Safra tıkanıklıkları tedavi edilmediği takdirde uzun dönemde ileri derece karaciğer hasarına sebep olarak ölümcül seyredebilir.

Kan ve idrar testlerinin yanı sıra karın ultrasonografisi ve bilgisayarlı tomografi, meydana gelen sorunların tespiti için kullanılabilir. MRG-CP (manyetik rezonans kolanjiopankreatografi) olarak adlandırılan görüntüleme yöntemi, safra kanallarında meydana gelen anormalliklerin tespiti konusunda hassas bir yöntemdir.  Endoskopik olarak uygulanan ERCP (endoskopik retrograde kolanjiopankretogram) tanı ve tedavi aşamalarında kullanılabilir. Taşın lokalizasyonu veya çeşitli durumlar nedeniyle endoskopik tedavi uygulanamıyorsa, laparoskopik ameliyat veya açık cerrahi uygulamalar ile müdahale edilebilir. Tıkanma karaciğerin malign hastalığına bağlı ise geniş çaplı rezeksiyon (o bölgenin çıkartılması) gerçekleştirilir. Sarılık siroza bağlı ise tıbbi tedaviye başlanır.

Karaciğer yetmezliğine ilerlemiş vakalarda karaciğer nakli yapılır.

Hepatit A, B veya C gibi enfeksiyöz (viral) nedenlerde ilaç tedavisi bulunmadığı için hastaya destek ve istirahat tedavisi verilir. Hepatit A ağız-dışkı yoluyla bulaşıcı olduğu için hasta izole edilir. Hepatit B ve C kan ve sekresyonlar ile bulaştığı için hastanın bulaştırıcılığı sınırlıdır. İstirahat ve kanda sarılık antikorlarının görünüp görünmediği (hastalığı yenip yenmediği) takip edilir. Hepatit C hastalığının kronikleşmesi halinde hastalar karaciğer nakli için adaydır. Bu nedenle, yakın takipleri önemlidir. Hepatit C hakkında daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
 

Akut ve Kronik Hepatit Nedir?

Sarılık en sık karaciğeri ilgilendiren bozukluklarda görülen bir belirtidir. Sıkça “akut hepatit” ve “kronik hepatit” terimleri kullanılır. Bu değerlendirme hastalığın süresine göre yapılır.
Akut hepatit, karaciğerin fonksiyonlarını 6 aydan daha kısa süre yürütememesi; kronik hepatit ise bu sürenin 6 aydan uzun olması şeklinde kabaca tanımlanabilir.

Viral hepatitler (A, B, C) akut hepatitler arasında kabul edilir. Hepatit C %85 oranında kronikleştiği için kronik hepatitler olma potansiyeli yüksektir.