Yürüme Bozukluğu Neden Olur ve Nasıl Tedavi Edilir?

Yürüme bozukluğu, bu eylemin anormal şekilde ya da kontrol dışı bir düzende gerçekleştirilmesidir. Bu problem genetik nedenlerle oluşabileceği gibi çeşitli hastalık ve yaralanmaların sonucunda da meydana gelebilir. Yürüyüş düzenindeki bozulmalar geçici veya uzun süreli bir seyir izleyebilir. Ağır yürüme anormallikleri ise düzenli fizik tedavi ve tıbbi takip gerektirir. Yürüme ile ilgili bozukluklar zaman içerisinde bacakların kas, kemik ve sinir yapılarında çeşitli problemler meydana getirebileceği için dikkatli olunması gerekir.

Yürüme Bozukluğu Nedir?

Yürüme hem denge hem de kas koordinasyonu gerektiren bir eylemdir. Bu faktörlerin birlikteliği ile vücut ileri doğru adım atarak yer değiştirebilir. Normal yürüme paternini oluşturan bileşenlerin herhangi birinde  veya birkaçında sorun olması bu paterni değiştirerek yürüme bozukluğuna yol açmaktadır. Bu problemlerin kendi içerisinde farklı bileşenler içermesi ve çok yönlü yaklaşım gerektirmesi nedeniyle hastanın klinik belirtilerine ve şikayetlerine ekstra özen göstermek gerekir.

Yürüme Bozukluğu Neden Olur?

Yürüme bozukluğunun nedenleri kabaca kas iskelet sistemine ait nedenler, nörolojik sisteme ait nedenler, dolaşım sistemine ait nedenler olarak ayırılabilir. Bu nedenlerle hastalar farklı şekillerde yürüme paternleri ile  karşımıza çıkabilir.  Yürüme bozuklukları kendini  ataklar şeklinde(epizodik) veya sürekli (kronik-uzun süreli) şekilde gösterebilmektedir. 

Devam etme eğiliminde olan kronik yürüme bozuklukları genellikle kişide mevcut olan kronik nörolojik problemlerden kaynaklanır. Epizodik yürüme bozukluğu ise ani ortaya çıkar ve kişilerin bu duruma adapte olamaması nedeniyle istemsiz düşmelere neden olabilir.
 
Nörolojik nedenler yürüme bozukluğunun en sık nedenleri arasında yer alır. Bu rahatsızlıkların seyri sırasında merkezi ve periferik sinir sisteminin etkilenmesi sonucunda yürüyüş bozuklukları ortaya çıkar. Bu iki sinir sisteminin arasındaki iletişimin bozulduğu Parkinson hastalığı ve Huntington hastalığı gibi ağır nörolojik rahatsızlıklar bilişsel işlevleri etkileyerek bireylerin yürüme eylemini yerine getirmesini güçleştirebilir. 

Bu nörolojik rahatsızlıklara ek olarak kalça ve alt ekstremite kaslarında güçsüzlüğe neden olan serebral palsi, musküler distrofi, ataksi telenjiektazi ve spinal müsküler atrofi (sma) gibi rahatsızlıklar da yürüme bozukluğu nedenleri arasında yer alır. 

Vücudun elektrolit dengesi kas iskelet sistemi fonksiyonlarının korunması için oldukça önemlidir. Kanda sodyum, potasyum ve magnezyum gibi minerallerin düzeyinin azalması yürüme bozukluğunun altında yatan neden olabilir. Hiponatremi olarak ifade edilen kanda sodyum düzeyinin azalması ağır nörolojik belirtiler ile seyreden ve yürüme bozukluğuna neden olabilen bir durumdur. 

Mineral düzeylerindeki değişikliklere ek olarak bazı kişilerde folat, B12 vitamini ve E vitamini gibi mikro besin maddelerinin eksikliğinde de yürüme bozukluğu ortaya çıkabilir. 

• Kas iskelet ve eklemlerle ilgili travmatik yaralanmalar (Kırık, çatlak, burkulmalar, kas ve bağ yaralanmaları)
• Kas iskelet ve eklemlerle ilgili enfeksiyonlar veya inflamatuar süreçler  (Artritler -eklem iltihaplanması)
• Kas iskelet ve eklemlerle ilgili yapısal anormallikler (Pes ekinovarus -çarpık ayak, Pes Planus-düz tabanlık  gibi doğumsal problemler
• Omurga eğrilikleri ve hastalıkları (Skolyoz, Kifoz vb)
• Tendon iltihaplanmaları
• Nörolojik hastalıklar (Serebral palsi veya inme gibi sinir sistemi hastalıkları)
• Kulak yolu enfeksiyonları – İç kulağı ilgilendiren sorunlar
• Konversiyon, temaruz, anksiyete veya depresyon gibi psikolojik yürüme bozukluğu durumları

Yürüme Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?

Yürüme bozukluklarında görülen yürüme şekilleri kendi içerisinde 5 temel gruba ayrılır:

Spastik Yürüme Bozukluğu

Spastik yürüme bozukluğu kişilerin ayaklarını yürüme sırasında sürmesi ile karakterizedir. Serebral palsi ve multiple skleroz hastalarında ortaya çıkabilen bu yürüme bozukluğu tipinde bir bacak oldukça katı görünümde olup diğer bacağın hareket ile yarım daire çizilerek hareket ettirilir. 

Makaslama Yürüme Bozukluğu

Bu yürüme bozukluğu tipinde kişilerin yürüme sırasında bacakları hafif içeri doğru eğik şekildedir. Yürüyüş sırasında diz ve uyluk bölgesi çaprazlaşır ve birbirine çarpabilir. Oluşan görüntünün makasa benzemesi nedeniyle bu tipteki yürüyüş bozukluğuna makaslama yürüme bozukluğu adı verilmiştir. Adımlar yavaş ve küçüktür. Bu tipteki yürüyüş bozukluğuna genellikle spastik serebral palsili bireylerde rastlanılır.

Yüksek Adım Yürüme Bozukluğu

Stepaj yürüyüşü olarak da bilinen yüksek adım yürüme bozukluğunda bacak yukarıya kaldırılır ve ardından ayaklar parmaklar aşağıya bakarken yere iner. Peroneal kas atrofisi veya peroneal sinir hasarı ve fıtık veya darlık gibi omurilik problemleri, bu tipte yürüyüş bozukluğu nedenleri arasında yer alır.

Propulsif Yürüme Bozukluğu

Kambur ve katı bir postür (vücut duruşu) ile karakterize bir yürüyüş bozukluğunda baş ve boyun ileride olacak şekilde yürüme gerçekleştirilir. Bu yürüme bozukluğu paterni özellikle parkinsonizm bulguları gösteren kişilerde ortaya çıkar. Adımlar genellikle hızlı ve kısa mesafeli olacak şekilde atılır. 

Paytak Yürüme Bozukluğu

Badi badi yürüme olarak da bilinen bu paytak yürüyüş probleminde bireyler yürüme sırasında sağa ve sola doğru hareket ederler. Yan taraflara yapılan hareketin temelini yürüyüş sırasında gövdenin hareket ettirilmesi oluşturur. İlerleyici kas distrofileri veya kalça çıkığı gibi doğuştan gelen problemler paytak yürüme bozukluğu sebepleri arasında yer alır. 

Bebeklerde Yürüme Bozukluğu Nasıl Anlaşılır?

Yaşamın ilk yıllarında çocuklarda ortaya çıkan yürüme anormallikleri sık görülen ve genellikle kendiliğinden geçen problemlerdir. Patolojik durumlarda ise çocuklarda yürüyüş bozukluğu kendiliğinden gerilemez ve tıbbi müdahale gereksinimi mevcut olabilir.

• Vücudun bir tarafının yürüme sırasında daha az kullanılması veya o tarafa daha az ağırlık verilmesi
• Bacak ileriye doğru atıldığı sırada kalçanın dış taraflara doğru normalden daha fazla hareket etmesi
• Parmak ucunda yürüme alışkanlığının 3 yaşından sonra devam etmesi

Yürüme Bozukluğu Tedavisi Nasıldır?

Yürüme bozukluklarına tedavi yaklaşımının temeli altta yatan durumun tespit edilmesi ve ortadan kaldırılmasıdır. Travma gibi nedenlerle oluşan yürüme bozukluklarında oluşan hasarın iyileşmesi ile yürüyüş tekrar normale dönebilir. Kırıklarda ise kemiğin tekrar anatomik hatta yer alması adına alçı uygulamalarına veya ağır olgularda cerrahi müdahale gereksinimi olabilir. 

Yürüme bozukluğunun altında yatan neden enfeksiyon durumları olması halinde hekimler tarafından hastalığın etkenine göre antibiyotik veya antiviral ilaçların reçetelendirilmesi gerçekleştirilebilir. Kalıcı yürüme bozukluğu olan bireylerde koltuk değneği, ortopedik bacak breysleri, yürüteç ya da baston gibi yürümeye yardımcı aletlere başvurulabilir.

Yürüme bozukluğu fizik tedavi uygulamaları ile ilerleme kaydedilebilen bir problemdir. Bu terapi uygulamaları sırasında yürüme bozukluğuna neden olan bölgedeki kasların güçlendirilmesi ve yürüyüşün düzeltilmesi hedeflenir.

Yürüyüş Bozukluğu Egzersizleri Nelerdir?

Yürüyüş bozukluğu nasıl düzeltilir sorusunun yanıtlarından biri de yürüyüş bozukluğu egzersizleridir. Bir tür fizik tedavi uygulaması olan yürüyüş düzeltici egzersizler kişilerin ayakta durma sırasındaki dengesini korumasına ve yürüyüşünü cihazlar yardımıyla da olsa bağımsız şekilde gerçekleştirmesine yardımcı olabilir. 

• Kas ve eklemlerin güçlendirilmesi
• Postürün ve dengenin iyileştirilmesi
• Dayanıklılığın artırılması
• Kas hafızası geliştirilmesi
• Bacakların tekrarlayan hareketlere alıştırılması
• Hareketliliğin artırılarak düşme riskinin azaltılması

Yürüme ve denge bozukluğu olan bireylerin terapiye başlayabileceği kadar iyileşmesi ile diğer fizik tedavi uygulamalarına benzer şekilde egzersizlerin planlanmasına geçilebilir. Bu egzersizler içerisinde kişilerin güvenle yürüyebilmesini sağlayacak makinelerden de yararlanılır. Yürüyüş bozukluğu tedavisi kapsamında terapistler, bu egzersizler sırasında kişilerin vücut ağırlığını desteklemesine ve dengesini korumasına yardımcı olabilir.

Yürüyüş bozukluğu egzersizlerinde koşu bantlarında yürüme ve kas güçlendirme antrenmanları yer alır. Objelerin üzerine çıkma ve inme, bacak kaldırma, çömelme, oturma veya ayağa kalkma gibi hareketleri içeren egzersiz programı hastaların durumuna göre daha yoğun veya daha uzun süreli olarak gerçekleştirilebilir.

Yürüme bozukluğu her yaştan bireyleri etkileyen ve yaşam kalitesine olumsuz şekilde yansıyan problemlerdir. Bazı yürüme bozuklukları geçici nedenlerle meydana gelebilse de uzun vadede daha ağır problemlerin yaşanmaması adına sağlık kuruluşlarına başvurarak uzman hekimlerden destek alınması önerilir.