Corona Virüs Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Coronavirüsler (CoV), basit üst solunum yolu enfeksiyonundan Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS-CoV) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS-CoV) gibi daha ciddi hastalıklara kadar çeşitli hastalıklara neden olan büyük bir virüs ailesidir.

Coronavirüsler grip virüsü (influenza) ile aynı mıdır?

Coronavirüsler (CoV), basit üst solunum yolu enfeksiyonundan Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS-CoV) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS-CoV) gibi daha ciddi hastalıklara kadar çeşitli hastalıklara neden olan büyük bir virüs ailesidir. Coronavirüsler (zoonotik) hayvanlardan bulaşır: SARS-CoV’un kaynağı misk kedileri, MERS-CoV’un kaynağı tek hörgüçlü develerdir. Henüz insanlara bulaşmamış olan ancak hayvanlarda saptanan birçok coronavirüs mevcuttur. Çin bilim insanları yeni coronavirüsün (nCov), veya daha yaygın adıyla COVID-19’un, genetik diziliminin %96,2 bir yarasa virüsüne ve %79,5 SARS yapısına benzediğini ortaya çıkarmıştır.

COVID-19 enfeksiyonunun belirtilerini gripten nasıl ayırt ederim?

COVID-19’un belirtileri 37,5°C derecenin üzerinde ateş ile birlikte kuru öksürük ve/veya solunum sıkıntısıdır. Bu belirtilerin tamamı veya bazıları soğuk algınlığı, grip veya alerjik rinit (saman nezlesi) gibi üst solunum yolu ile ilgili hastalıklarda da görülür.

• Plastik: 5 Gün
• Kağıt: 4-5 Gün
• Cam: 4 Gün
• Ahşap: 4 Gün
• Çelik: 48 Saat
• Alüminyum: 2-8 Saat
• Cerrahi Eldivenler: 8 Saat

COVID-19 için kimler risk grubundadır?

Dünya Sağlık Örgütü risk grubundaki kişileri 60 yaş üzeri kişiler başta olmak üzere eşlik eden sağlık problemleri olan kişiler olarak belirlemiştir. Ek sağlık problemleri arasında ilk üç sırada kalp (kardiyovasküler) hastalıkları, astım ve kronik akciğer hastalığı gibi solunum yolunda kronik problemi olan kişiler, diyabet (her iki tip de dahil) sayılmaktadır. Bu sıralamayı bağışıklık sistemini olumsuz etkileyen durumlar (kanser, kortizon tedavisi, bağışıklık sistemi yetmezliği hastalıkları) takip etmektedir. Öncelikle salgından korunmada kişiler arası temas mesafesinin (sosyal mesafe) en az 1 metre olması gerektiği akılda tutulmalıdır.

• Risk grubuna dahil isek kalabalık yerlerde bulunmayacak şekilde hayatımızı yeniden düzenleyelim.
• Risk grubundaki kişiler üst solunum yolu belirtileri geliştirdiklerinde öncelikle kronik durumları (diyabet, astım, kalp hastalığı) için tedavilerini düzenleyen ve takip eden hekimlerle iletişime geçip söylenenleri harfiyen yerine getirmelidir.
• Risk grubundaki hastalar kronik hastalıkları için aldıkları tedavileri asla kesmemeli ve/veya tedavi planlarını kendi düşüncelerine göre değiştirmemelidir.
• El hijyeni salgın hastalıkların kontrol altına alınması ve önlenmesinde en önemli konudur. En az 20 saniye boyunca normal sabun ve su ile ellerimizi yıkayalım.
• Sabuna ulaşılamayan ortamlarda varsa alkol bazlı el dezenfektanı, o da yoksa sabuna ulaşıncaya kadarki süre için yaygın kullanılan kolonya yeterlidir.
• Eller temizlendikten sonra bile ağız, burun ve göz ile temas etmemelidir.
• Ev dahil tüm alanlarda havlu, su bardağı, kalem, kağıt gibi kişisel eşyalarınızı kimseyle paylaşmayınız.

Coronavirüs bulaşından korunmak için ne yapabilirim?

Temas öykünüz yoksa halsizlik, kırıklık (kas ağrıları), hapşırık ve/veya öksürük ile gelişen, soğuk algınlığına benzeyen bir durumunuz varsa: Bulunduğunuz ortamdan kendinizi ayırınız. Evdeyseniz havlu, bardak gibi gereçlerinizi ayırınız. Ateşinizi takip ediniz. Ateşiniz 38°C’nin üzerine çıkar, tabloya zor nefes alıp verme veya solunum sıkıntısı eklenirse bir sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekir. Genel durumunuzda bozulma fark ederseniz maske takarak bir sağlık kuruluşuna başvurunuz.

• Salgında konan kurallar bilimsel temellidir ve tüm toplum bireylerinin uyması beklenir. Yorumlara yer yoktur.
• Salgında uyulması gereken kurallar hem bireysel sağlığı hem de toplum sağlığını koruyucudur. İçinde yaşadığımız topluma karşı sorumluluklarımızı yerine getirelim.
• Yoğun haber ve sosyal medya paylaşımları kişiler arasında “kaygı salgınına” yol açar. Kaygı; salgın gibi olağanüstü durumlarda kolaylıkla doğrudan sapmaya, uyarıları uygulamamaya yol açar.
• Psikolojik sağlığınızı da koruyunuz. Yoğun haber bombardımanı halinde kendinizi çaresiz hisseder ve sağlıklı değerlendirmeler yapamayabilirsiniz. Haberleri ve sosyal medyayı takip için kendinize belli bir süre ayırınız ve bunun dışına çıkmamaya özen gösteriniz.
• COVID-19 artık insanlarda görülen bir hastalık kategorisine girmiştir. Yeni karşılaştığımız bir virüs hastalığıdır ve tüm dünyadaki toplumlarda görülecektir.
• Ülkemizde de çoğumuzun bu virüsü vücuduna alacağı ama herkesin kendi bağışıklık düzeyine göre bir yanıt oluşturacağı açıktır.

COVID-19’a karşı bağışıklık sistemimiz güçlü olmalı!

Öncelikle COVID-19 bulaşını engellemek için el yıkama ve sosyal mesafeyi korumaya dikkat etmek gerektiğini hatırlatalım. Bu önlemler ile birlikte sigara-alkolden uzak durmak, doğru beslenme, hafif-orta şiddette egzersiz ve kaliteli uyku kişinin bağışıklık sistemini güçlendirdiği için bu dönem dikkat etmemiz gereken konular. Unutmayalım ki, mucizevi bir besin yok. Asıl mucizeyi yaratan doğru beslenme alışkanlığı kazanmak! Akdeniz mutfağı dediğimiz aslında Türk mutfağı bu konuda oldukça zengin. Taze sebze ve meyve; protein kaynağı olarak balık, tavuk, az yağlı et, süt ve süt ürünleri; kaliteli karbonhidrat kaynakları olarak kuru baklagiller her öğünümüzde masamızda olması gerekenler.

• Vücuda giren mikroorganizmalara karşı savaşan antikorlara yardımcı olan A vitaminini havuç, karalahana, brokoli, ıspanak, tatlı patates ve kayısıdan;
• antikor seviyelerimizin yükselmesini ve bağışıklık hücrelerimiz arasında göreve göre farklılaşmayı sağlayan C vitaminini portakal, greyfurt, kivi, çilek, kırmızı ve/veya yeşil biber, lahana ve karnabahardan;
• enfeksiyon sırasında bağışıklık sisteminin özel öldürücü hücrelerinin artmasını sağlayan D vitaminini yumurta, peynir, tofu, mevsimine uygun (yağlı) balık ve mantardan;
• bağışıklık sistemi hücrelerinin hızla aktif hale gelip farklılaşmasını sağlayan çinkoyu yoğurt, fasulye, nohut, mercimek, fındık ve biftekten;
• vücudumuzda birlikte yaşadığımız, olası durumlarda çözüm ortağımız olan ve bağışıklığımıza destek veren mikrobiyotamız için pro- ve prebiyotikleri muz, yoğurt, kefir, soğan, sarımsak, pırasa ve enginardan sağlayabilirsiniz.

Günde 8 saat iyi havalandırılmış bir odada 8 saatlik uykunun bağışıklık sisteminin en iyi dostu olduğunu hatırlatmadan geçmeyelim. Ve tabii, egzersiz! Hem stresle baş etmede hem de vücudun bazal metabolizmasını hızlandırarak yaşam fonksiyonları sırasında biriken toksinlerden kurtulması için en önemli araç diyebiliriz. Evden çıkamadığınız şu günlerde, tabii ki kondisyonunuza uygun, hareketlerin size zindelik ve olumlu duygular aşılayacağını söyleyebiliriz.

Astım ve kronik akciğer hastalığı olanlar ne yapmalı?

COVID-19 enfeksiyonu hepimizin bildiği gibi nezle, grip benzeri belirtilerle ortaya çıkan ve solunum yolu salgılarının hapşırık ve öksürük ile (damlacık enfeksiyonu) yayılması ile bulaşan bir hastalık. Astım, kronik bronşit, amfizem gibi kronik akciğer hastalığı olan kişiler COVID-19 için risk grubunda. Bu kişilerin enfeksiyonu şiddetli geçirme olasılığı sağlıklı kişilere göre dört kat daha yüksek olduğu saptanmış. O nedenle uzmanların tüm kronik akciğer hastalığı olan kişilere bazı önerileri var:

• Herkes gibi sizin de el hijyenine titizlikle uymanız gereklidir. Ellerinizi en az 20 saniye normal sabun ve su yıkayınız veya alkol bazlı el dezenfektanı ile temizleyiniz.
• Kalabalık ortamlarda bulunmamanız ve kişilerle aranızda en az 1 metre mesafe bulundurmanız gereklidir.
• İlaç tedavinizi, hekiminizin planladığı gibi, eksiksiz sürdürmelisiniz.
• İnhaler(ler)inizi her şart altında kullanabileceğiniz şekilde elinizin altında bulundurunuz.
• Özellikle kurtarıcı ilaçlarınızın elinizde yeterli miktarda bulunduğundan emin olunuz.
• Astımınızı tetikleyen şeylerden uzak durunuz.
• Bu hastalar ve/veya bakıcıları, birlikte yaşadıkları kişiler kapı kolu, elektrik düğmesi, masa üstü gibi günlük ortak ve sık kullanılan yüzeyleri temizlemeli veya dezenfekte etmelidir.
• Yüzeylerin temizliğini, eğer hassas değilseniz, 1/10 seyreltilmiş çamaşır suyu (1 çay bardağı çamaşır suyuna 9 çay bardağı su), aksi takdirde sirkeli su ile yapabilirsiniz.
• Bu işlem sırasında pencereyi açık tutmanız ve iyice havalandırmanız, daha sonra da yüzeyleri duru su ile silmeniz odada koku kalmamasını sağlayacaktır.
• Astımınızı tetikleyecek veya solunumunuzu zorlaştıracak dezenfektan ve/veya kimyasallardan uzak durunuz.
• Tedavinizde ağızdan kortizon içeren ilaç kullanıyorsanız, tüm korunma önlemlerine daha titizlikle uygulamalısınız. Evde sizinle birlikte yaşayanlarla mesafenizi 1,5-2 metrede tutmanız daha sağlıklı olabilir.
• COVID-19 ile ilgili olmasa dahi (kronik hastalığınızın alevlenmesi gibi) herhangi bir hastalık belirtisinde zaman geçirmeden sizi takip eden hekiminiz veya hastaneye telefon ile ulaşınız. Size verilen talimatlara uyunuz.
• Bir sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekirse, mutlaka burun ve ağzınızı kapatan bir koruyucu maske takarak gidiniz.

Evde COVID-19 Salgın Hijyeni

Yaşamakta olduğumuz önlemler sürecinde evimizde uygulayabileceğimiz basit ama etkin çözümler var. Bunlar nelerdir?

• Dışarıdan eve girerken kapı girişinde ayakkabılarınızı çıkarınız. Ayakkabılar bakterilerin eve girmesi için taşıyıcı olabilir.
• Eve girişte ikinci yapılması gereken palto, kaban gibi üst giyimlerin hemen çıkartılıp hazırda bulunan bir askıya asılarak balkonda havalandırmaya bırakılmasıdır. 
• Eller en az 20 saniye su ve normal sabunla yıkanmalıdır. Daha sonra yüz, özellikle burun ve ağız çevresi, bol sabunlu su ile yıkanmalıdır.
• Daha sonra dışarıda giyilmiş kıyafetler çıkartılmalı ve balkonda havalandırmaya bırakılmalıdır.
• Ev kıyafetleri ile dış ortama giyilen kıyafetler birbirlerinden farklı olmalı, yan yana asılmamalıdır.
• Kıyafetler 60°C veya 90°C’de normal deterjanlar kullanılarak bol su ile yıkanmalıdır. Tekstil türüne göre, pamuklu kıyafetler çamaşır makinesinde yıkanmadan önce 2 dakika kadar çamaşır suyunda bekletilebilir
• Ev temizliği yaparken yer, kapı tokmakları, musluklar gibi ev bireylerinin dokunduğu yüzeyler 1/10 oranında seyreltilmiş çamaşır suyu (1 çay bardağı çamaşır suyuna 9 çay bardağı su) veya sirkeli su ile silinmelidir. Daha sonra bu yüzeyler duru su ile tekrar silinmelidir. Bu sayede bu yüzeylerde yaşayan virüs varsa tümüyle öldürülmesi sağlanır.
• Evdeki odalar düzenli olarak günde birkaç kez havalandırılmalıdır.
• Evde birlikte yaşayan bireyler havlu, su bardağı gibi gereçleri ortak kullanmamalıdır.
• Birlikte yaşayan insanların birbirlerine hastalık bulaştırmaması için hapşırık, öksürük gibi üst solunum yolu enfeksiyon belirtileri gösterenler genel izolasyon kurallarına uymalıdır.  Yüksek ateş ve solunum sıkıntısı gelişmesi halinde bir maske takılarak en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır
• İstirahat ve iyi beslenme genel vücut direncimizin yüksek kalmasını sağlayacağından COVID-19 dahil birçok hastalığa karşı bağışıklık sistemimizin daha verimli çalışmasını sağlayacaktır. 
• Evde geçireceğiniz dönemi dinlenip hobilerinize ve çocuklarınıza zaman ayırarak hem kendiniz hem de aileniz için keyifli bir sürece çevirebilirsiniz. Bu süreç aynı zamanda yaşamakta olduğumuz salgın durumunun ruh sağlığınız üzerindeki olumsuz etkilerinin üstesinden gelmenize yardımcı olacaktır. 

• Kumaş maskeler içinde gazlı bez konularak kullanılmalıdır.
• Bandana ve birçok kumaş maske cerrahi (tıbbi) maske kadar koruyucu özelliğe sahip değildir.
• Mmaskeler çeneye çekilip tekrar kullanılmamalıdır.
• Maske takarken kenarlarda boşluk kalmamasına özen göstermeliyiz.
• Maskeler sadece kenar lastiklerinden tutulmalıdır.

Corona Kaç Günde Geçer?

Covid pandemisinin başlangıcından beri DSÖ’nün topladığı verilere göre hafif Coronavirus vakaları 2 haftada, ağır veya kritik hastalarda düzelme 3-6 hafta içinde görülmektedir. Hastalıktan iyileşmenin kişiden kişiye değiştiğine dair veriler de mevcuttur.

Korona Nasıl Anlaşılır?

Koronavirüs enfeksiyonunun tanısı en az 2 belirti varlığında PCR testi yapılarak konur. Bu nedenle belirtileri iyi bilmek gerekir. DSÖ verilerine göre 

• ateş,
• kuru öksürük,
• yorgunluk,
• ağrı ve sızı,
• boğaz ağrısı,
• ishal,
• konjunktivit,
• baş ağrısı,
• tat alma veya koku duyusunun kaybı,
• ciltte döküntü ya da el veya ayak parmaklarında renk değişimi

• solunum güçlüğü veya nefes darlığı,
• göğüs ağrısı veya göğüste baskı,
• konuşma veya hareket kaybıdır.

Coronada Ateş Kaç Derece Olur?

İnsanlarda normal vücut sıcaklığı (ateş) 36°C-37°C arasındadır. Genel olarak 38°C ve üzeri ateş hastalıkla ilişkili kabul edilir. Koronavirüs enfeksiyonunda da en yaygın belirti olan ateş en az 38°C olarak ölçülür.