Boğmaca Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Boğmaca, Bordetella pertussis adlı bakterinin solunum sistemini enfekte etmesiyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Önceleri çocukluk çağı hastalığı olarak bilinse de günümüzde her yaş grubunu etkileyebildiği görülmüştür.

Boğmaca Nedir?

B. pertussis'in sebep olduğu başlıca solunum sistemini etkileyen boğmaca hastalığının, 1700'lü yıllardan beri dönem dönem yerel salgınlar halinde yayıldığı bilinmektedir. Sebep olan bakteri ilk defa 1906 yılında izole edilebilmiştir. Bakterinin izole edilmesi, ilerleyen dönemlerde aşı geliştirilmesi için önemli bir basamaktır.

Geçmişte çocuk ölümlerinin önemli nedenlerinden biri olan boğmaca, aşının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması ile etkisini kaybetmiştir. Ancak hala gelişmekte olan bazı ülkelerde önemli bir halk sağlığı sorunu olarak görülmektedir. Dünyada yıllık yaklaşık 150.000 vaka bildirilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre 2019 yılında ülkemizde görülen boğmaca vakası sayısı 60'tır.

Boğmaca Neden Olur?

Bordetella pertusis adlı bakteri, solunum yoluyla vücuda girer. Burun ile boğazın birleştiği yer olarak adlandırılan nazofarinks bölgesine gelir. Bu bölgede solunum yolunu döşeyen epitele (yüzey örtüsü) tutunur. Tutunduğu epitelde, salgıladığı toksinler (zehirler) aracılığıyla hasar oluşturur. Hasar oluşturduğu bölgede çoğalmaya başlar. Bağışıklık sisteminin yabancı maddeleri tanıyarak vücuttan uzaklaştırmakla görevli hücrelerini etkisiz hale getirir. Aynı zamanda bu temizleyici hücrelerin içine girerek, yaşamını burada sürdürür. Tüm bu nedenlerden dolayı vücuttan atılamaz ve kalıcı hale gelir. Salgıladığı toksinler, solunum yollarının şişmesine ve aşırı miktarda mukus oluşumuna neden olarak nefes almayı zorlaştırır. Hasta kişiler bu mukusu atmak ve rahat nefes almak için sık sık öksürürler.

Boğmaca Belirtileri Nelerdir?

Boğmaca hastalığı belirtileri yaşa göre değişiklik gösterebilir. Okul öncesi ve okul çağındaki çocuklarda hastalık daha tipik şekilde ilerlerken, yetişkinlerde boğmaca belirtileri değişken olabilir.

Hastalığın belirtileri, Bordetalla pertussis ile enfekte olunduktan 10 gün sonra başlar. İlk başlarda soğuk algınlığı ile karıştırılabilecek burun tıkanıklığı ve akıntısı, kızarmış gözler, ateş ve öksürük hastalarda sıklıkla görülür.

Hastalık 1-2 hafta ilerledikten sonra öksürük daha sık ve şiddetli hale gelmeye başlar. Tek seferde ardışık 5-10 öksürük ve öksürüğe bağlı kusma olabilir. Tekrarlayan öksürüklerin sonunda solunum yollarını tıkayan mukus bir tıkaç gibi dışarı atılabilir. Bu sırada boğuluyormuşçasına bir ses duyulur. Klasik bir boğmaca öksürüğü bu şekilde olur. Öksürük atakları dışında kişi normal görülebilir. Öksürük sırasında solunumun yeterince yapılamamasına bağlı morarma izlenebilir. Atakların sayısı kişiden kişiye değişebilir. Uykudan uyandıracak kadar güçlü öksürük atakları olabilir. İştah azalmasına bağlı kilo kaybı ve giderek artan yorgunluk gibi semptomlar da sıklıkla görülür.

Öksürük ataklarının sıklıkla görüldüğü süreçten 2-4 hafta sonra, ataklar daha seyrek ve hafif hale gelir. Hastalık 1-3 ay içinde yavaş yavaş geriler.

Boğmacanın Zararları Nelerdir?

Boğmacada, özellikle şiddetli öksürüğe bağlı bazı komplikasyonlar gelişir. Bu komplikasyonlara küçük çocuklarda daha sık rastlanır.

Öksürük sırasında artan karın içi basınç, karında ve kasıkta fıtıklara neden olabilir. Yüzde ve gövdede küçük kırmızı noktalar şeklinde kanamalara ve göz içindeki katmanlarda da kanamaya neden olabilir.

Bağışıklık sistemindeki hücrelerin işlevini bozduğundan ve solunum yollarını tutarak zayıflattığından zatürre oluşumuna yol açar. Çocuklarda yine öksürüğe bağlı bayılma görülebilir.

Zorlu ve şiddetli öksürük atakları kaburga kırıklarına neden olabilir.

Boğmaca nedeniyle tedavi gören çocuklarda nöbet de izlenebilir.

Boğmaca ciddi komplikasyonları olan bir hastalıktır. Sinir sistemini dahi etkileyebilir. Boğmaca belirtilerine benzer semptomları olan kişilerin en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak gerekli testleri yaptırmaları ve tedavi ihtiyacı varsa tedavilerini aksatmadan yaptırmaları gerekir.

Boğmaca Nasıl Bulaşır?

Boğmaca sadece insanda görülen bir hastalıktır. Sadece insandan insana bulaşır. Hastalık solunum yoluyla bulaşır. Bordetella pertussis ile enfekte kişiler; öksürdüğünde, hapşırdığında aynı alanı paylaştığı ya da çok zaman geçirdiği kişilere hastalığı bulaştırır.

Bebekler hastalığı çoğunlukla; kardeşlerinden, ebeveynlerinden, bakıcılarından kapar.

Bulaştırıcılığın en yüksek olduğu zaman, öksürük başlangıcından sonraki 2 haftalık süreçtir.

Antibiyotik tedavisi hastalığın bulaştırıcılık süresini kısaltabilir.

Boğmaca yetişkinlerde herhangi bir belirti vermeden de geçirilebilir. Küçük çocuklarla teması olan meslek gruplarının bu durumda dikkatli olmaları ve gerekiyorsa aşı yaptırmaları önerilir. Hastalık solunum yoluyla bulaştığından kreş, bakımevi gibi çok sayıda çocuğun kapalı alanda bir arada olduğu yerler; hastalığın yayılması açısından oldukça risklidir.

Boğmaca Kaç Gün Sürer?

Boğmaca hastalığının süresi kişiden kişiye değişmekle birlikte tüm evreler yaklaşık 2-3 aylık bir süreci kapsar.

Boğmaca Tanısı Nasıl Koyulur?

Tanıda, hastada klasik boğmaca belirtilerinin olması büyük önem taşır. Ancak büyük çocuklarda ve yetişkinlerde bu belirtiler görülmeyebileceğinden ek testlerle tanının doğrulanması gerekir. Fizik muayene de boğmaca tanısı için yapılması gereken bir yöntemdir. Burundan girilerek boğazın arka kısmından alınan sürüntünün alınarak incelenmesi ve kültürünün yapılması faydalı olabilir. Bunların yanında kan testi gibi temel testler de enfeksiyon varlığının gösterilmesinde rol oynar.

Yalancı boğmaca; öksürük, kusma, halsizlik gibi belirtileri boğmacaya benzeyen ancak hastalık etkeninin B. pertussis değil çeşitli virüslerin olduğu durumdur.

Boğmaca Tedavisi Nasıldır?

Tedavide antibiyotikler, hastalığa sebep olan bakteriyi solunum yolundan temizlemek için kullanılır. Tedaviye semptomların hafif olduğu ilk evrede başlanmadığı takdirde hastalık seyrinde değişim gözlenmez. Makrolid grubu antibiyotikler tedavide ilk seçenektir.

Boğmaca, şiddetli öksürüğe neden olmakla birlikte tedavide öksürük kesici ilaçların etkili olmadığı görülmüştür.

Boğmacanın ölüme neden olma riskinin yüksek olduğu küçük bebekler ile hastalığı şiddetli ilerleyen hastaların hastaneye yatışı gerekir. Hastanede solunum izolasyonunun sağlandığı odalarda kalmaları sağlanır.

Boğmaca Aşısı Nedir?

Boğmaca aşısı, hastalık için birincil koruma sağlar. Bebeklerde, B. pertussis bakterisi ile karşılaşılmadan önce bakteriyi tanıyacak bağışıklık sistemi hücreleri oluşmasını sağlar. Bu sayede ilerleyen dönemlerde bu bakteriyle karşılaşan bebekler, çok hızlı bir şekilde bakteriyi tanıyacak ve bağışıklık sistemi yardımıyla bakteriyi vücuttan atacaktır. Aşının koruyuculuğu %100 değildir. Yani aşısını yaptıran kişilerde boğmaca olma ihtimali sıfırlanmaz. Ancak aşı olmasına rağmen hasta olan kişilerde hastalığın daha hafif seyrettiği görülmüştür.

Boğmaca Aşısı Ne Zaman Yapılır?

Boğmaca aşısı; difteri, tetanoz, inaktif polio ve Hemofilus influenza tip b aşısı ile birlikte Beşli Karma Aşı şeklinde 2'nci, 4'üncü ve 6'ncı ayların sonunda 3 doz şeklinde yapılır.

Boğmaca, difteri, tetanoz ve inaktif polio aşısının tekrar dozlarını içeren Dörtlü Karma Aşı ise; 1 Temmuz 2016 tarihinden sonra doğanlarda 48. ayına girmiş çocuklarda yapılacaktır. Bu tarihten önce doğmuş çocuklarda Dörtlü Karma Aşı ise eğitim öğretim dönem içinde okul aşılaması şeklinde uygulanacaktır.

Ülkemiz aşı takviminde yer alan boğmaca aşısı, devlet tarafından tüm çocuklara ücretsiz olarak temin edilmektedir. Siz de çocuğunuzu boğmacadan korumak için aşılarını uygun bir şekilde yaptırmanız önerilir.

Boğmacalı Biriyle Temas Edildiğinde Ne Yapılmalıdır?

Boğmaca hastalığına sahip olduğu bilinen bir kişiyle temas olması sonucu;

• Hamilelerde
• Sağlık çalışanlarında
• 12 aydan küçük bebeklerde
• Bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde
• Solunum sistemini etkileyen astım gibi hastalığı olanlarda
• Boğmaca hastasıyla beraber yaşayanlarda
• Boğmaca hastalığı sonucu ciddi komplikasyon geliştirme ihtimali bulunan kişilerde önlem olarak antibiyotik tedavisi başlanması gündeme gelebilir.

Boğmaca sadece insanlarda görüldüğünden, hastalığın uygun aşılama stratejileriyle toplumdan tamamen silinmesi mümkündür. Boğmaca ile ilgili merak ettiğiniz konuları Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz. Bize ulaşmak için web sitemizde yer alan iletişim formunu kullanabilir ya da 444 0436 numaralı telefonu arayabilirsiniz.