Ayak Mantarı Nedir? Tedavisi Nasıl Yapılır?

Bir tür deri hastalığı olan ayak mantarı, tıp dilinde tinea pedis olarak adlandırılır. Yüzeysel bir enfeksiyon olan ayak mantarına kadınlara kıyasla erkeklerde daha sık rastlanır.

Ayak Mantarı Nedir?

Vücudun ayak bölgesinde oluşan mantar enfeksiyonu olarak tanımlanabilen ayak mantarı, çoğunlukla ayak parmaklarının arasında gelişir. Ancak ayağın üst yüzeyinde, yanında ya da arka bölgesinde de ayak mantarı oluşabilir. Toplumda son derece yaygın olarak görülen bu rahatsızlık, hemen her bireyin ömründe bir kez yaşadığı sağlık problemlerinden biridir.

Ayak mantarı, başlangıçta cilt yüzeyinde kırmızı noktalara ve pullu görünüme neden olur. Bu durumu takiben, ayaklarda içi su dolu kesecikler meydana gelir. Son derece kaşıntılı olan kabarıklıklar, iltihaplı bir görünüme kavuşabilir. Ayak tabanında kepeklenme şeklinde döküntü ve kızarıklıklar olabilir.

Tedavi edilmediğinde ayak tırnaklarına bulaşan hastalık, tırnakların kalınlaşmasına ve renginin değişmesine yol açar. Şiddetli vakalarda ise ayak tırnaklarında soyulma ve tırnak kaybı gibi farklı sağlık sorunları görülebilir. Ayak mantarı hastalığı ortaya çıktığında vakit kaybedilmeden cildiye uzmanına başvurulmalıdır.

Erken dönemde ilaçla kolay şekilde tedavi edilebilen hastalığın tekrar oluşmasını önlemek için bazı tedbirler alınması gerekebilir. Ayrıca verilen ilaçların aynı saat aralığında düzenli bir şekilde uygulanması son derece önemlidir. "Ayak mantarına ne iyi gelir?" ya da "Ayak mantarına çözüm nedir?" gibi sık merak edilen soruları cevaplamadan önce "Ayak mantarı çeşitleri nelerdir?" sorusunu yanıtlamak gerekir.

Ayak Mantarı Neden Olur?

Ayak mantarı genellikle nemli, sıcak ve havasız ortamlarda gelişen bir mantar enfeksiyonudur. Uzun süre kapalı ayakkabı giyilmesi, sentetik çorap kullanımı, aşırı terleme, zayıf bağışıklık sistemi ve diyabet gibi kronik hastalıklar mantarın oluşmasına zemin hazırlar. Özellikle spor salonları, havuzlar ve ortak duş alanları gibi nemli zeminlerde çıplak ayakla yürümek, mantarın bulaşma riskini artırır.

Ayak Mantarı Çeşitleri Nelerdir?

Sık karşılaşılan ayak mantarı türleri şu şekilde sıralanabilir:

• Intertriginöz Form: Parmak arası mantarı olarak da tanımlanabilen bu ayak mantarı türü, parmak ağı enfeksiyonu olarak da bilinir. Genellikle 4 ve 5. parmaklar arasında beyaz bir görünüme yol açan intertriginöz, ayak tabanına yayılabilir. Kaşıntı, pullanma ve yanma sık görülen belirtileri arasında yer alır.
• Hiperkerotik Form: Ayaklarda kuru bir görünüme yol açan bu mantar türü, ayak tabanı ve yan derilerinin pullanması ile de karakterizedir. Derinin kalınlaşmasına yol açan hiperkerotik form, ayak derisinin yarılmasına da neden olabilir.
• Vezikülobüllöz Form: Ayak mantarı çeşitleri arasında en nadir rastlanan tür olan vezikülobüllöz form, genellikle ayak altı derisinin su toplamasına bağlı olarak oluşan kabarcıkların patlamasıyla meydana gelir. Ayağın taban, yan ve üst kısmında (ayak üstü mantarı) da oluşabilen bu mantar türü parmak aralarında da görülebilir.

Erken tanı alıp tedavi edilmeyen ayak mantarı türleri tırnaklara sıçrayabilir. Ayrıca daha şiddetli ikincil enfeksiyonlara da yol açabilir. Kolay bulaşan bir hastalık olan ayak mantarından korunmak için ayak mantarı olan kişilerle terlik ve havlu gibi eşyaların ortak kullanılmaması önerilir. Ayak mantarını daha iyi anlamak için "Ayak mantarı belirtileri nelerdir?" sorusunu yanıtlamak gerekir.

Ayak Mantarı Belirtileri Nelerdir?

Yaygın görülen cilt problemlerinden biri olan ayak mantarı, mantarın üremesi için elverişli olan karanlık, nemli ve sıcak ortamlarda kalan ayaklarda daha sık görülür. Farklı bir deyişle ayağın uzun süre ile ayakkabı içinde bırakılması dahi mantar enfeksiyonunun ortaya çıkmasına neden olabilir.

Uzun süre spor yapmak, ayak yaralarının tedavi edilmemesi, yıkanan ayakların kurulanmaması, temizliğinden emin olmayan yüzeylerde yalın ayak dolaşılmasıyla da ayak mantarı kişiye kolayca bulaşabilir. Ayak mantarı varlığında sık görülen belirtilerin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:

• Ayak parmakları arasında kızarıklık, soyulma ve cilt çatlağı
• Ayak derisinin pul pul olması
• Ayak tabanında kuru ve beyaz renkli kabuklanma
• Ayak derisinin kalınlaşması
• Döküntü
• Derinin kuru bir görünüme sahip olması
• Şiddetli kaşıntı
• Şişlik
• Kötü koku
• Yara oluşumu
• Parmak arası bölgede beyaz görünüm
• 4 ve 5. ayak parmakları arasında nemli görünüm

Ayak Mantarına Ne İyi Gelir? 

Ayak mantarının tedavisinde bazı doğal yöntemler destek olarak kullanılabilir. Çay ağacı yağı, doğal antifungal özellikleri nedeniyle mantara karşı etkili olabilir. Sirke banyosu, ayakların düzenli havalandırılması ve pamuklu çorap kullanımı semptomları hafifletebilir. Ancak bu yöntemler asla tıbbi tedavinin yerini tutmaz ve mutlaka bir dermatoloji uzmanına danışılmalıdır.

Ayakta Mantar Nasıl Geçer?

Ayak mantarının geçmesi için öncelikle doktor tarafından reçete edilen antifungal ilaçların düzenli kullanımı gerekir. Tedavi sürecinde ayakların kuru tutulması, günlük çorap değişimi ve havalandırması olan ayakkabıların tercih edilmesi önemlidir. Mantar enfeksiyonunun tam olarak geçmesi için hekim tarafından önerilen tedavi süresine mutlaka uyulmalı, belirtiler geçse bile tedavi yarıda bırakılmamalıdır.

Ayak Mantarı Nasıl Teşhis Edilir?

Ayak mantarının teşhisi genellikle dermatoloji uzmanı tarafından klinik muayene ile yapılır. Gerekli durumlarda mantarın türünü belirlemek için enfekte bölgeden alınan deri örneğinin laboratuvar incelemesi (mikolojik inceleme) yapılabilir. Wood ışığı muayenesi ve KOH testi gibi yöntemler de tanı koymada yardımcı olabilir.

Ayak Mantarı Nasıl Tedavi Edilir?

Ayak mantarı tedavisinde öncelik, ayak sağlığını korumaktır. Farklı bir deyişle ayak, mantar bulaşabilecek ortamdan uzak tutulmalıdır. Ayaklar düzenli olarak günlük şekilde yıkanmalı ve her seferinde temiz bir havlu ile iyice kurulanmalıdır. Mevsime uygun ayakkabı giymek ve gerektiğinde çorapları değiştirmek ayak mantarı tedavisinde son derece etkilidir.

Ayak mantarı olan kişilerin tedavisi, cildiye uzmanları tarafından kişiye özel olarak düzenlenir. Bazı vakalarda ayak mantarı tedavisi için krem ve spreyler kullanılırken bazı vakalarda ağızdan alınan mantar ilaçları kullanılabilir. Ancak tüm mantar ilaçlarının düzenli olarak aynı saatte alınması gerekir. Ayak mantarının tırnağa sıçradığı vakalarda ise tırnak, mümkün olduğunca kısa kesilmeli ve törpülenmelidir. Hekimin verdiği ilaçların tırnağa uygulanmasının yanı sıra hekim tarafından önerildiğinde oral mantar ilaçları da düzenli olarak kullanılmalıdır.

Ayak mantarı temizleme işlemi için farklı yöntemler kullanılarak cilt ve tırnağa zarar vermekten kaçınılmalıdır. Tedavi sona erene dek aile içinde terlik, havlu, ayakkabı gibi nesnelerin ortak kullanımından kaçınılmalıdır. Tüm bunların yanı sıra mümkün olan en sıcak ısıdaki suya, sirke ilave edilerek su soğuyana kadar ayakların bu karışımın içinde bekletilmesi önerilebilir. Benzer bir işlem, sirke yerine karbonatla da yapılabilir. Ancak karbonatla tedavi işlemi sırasında az miktar suya, bol karbonat sökülerek macun kıvamı elde edilmeli ve bu macun, mantar enfeksiyonunun olduğu alana uygulanmalıdır.

Unutulmamalıdır ki ayak mantarı tedavi edilmediğinde kaşıntıya bağlı olarak cilt yüzeyinde sıyrık ve çatlamalar oluşabilir. Bu tip vakalar da ikincil enfeksiyonlara yol açarak kişide farklı sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına yol açabilir.

Ayak Tırnak Mantarı Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tırnak mantarı tedavisi, normal deri mantarı tedavisine göre daha uzun sürer ve daha zorludur. Tedavide topikal antifungal ilaçlar, tırnak cilaları ve gerekli durumlarda ağızdan alınan sistemik ilaçlar kullanılır. Ciddi vakalarda tırnağın çekilmesi veya lazer tedavisi gibi alternatif yöntemler uygulanabilir. Tedavi süreci genellikle 6-12 ay sürer ve düzenli hekim kontrolü gerektirir.

Ayak Mantarı Nasıl Bulaşır?

Ayak mantarı, dermatofitler olarak tanımlanan mantarlardan kaynaklanan bir tür deri hastalığıdır. Kişiden kişiye, ortak kullanılan alan ve eşyalardan kolayca bulaşabilen ayak mantarı, hayvanlardan da insanlara bulaşabilir. Bulaşma, direkt olarak ayak teması ile olabileceği gibi çorap, terlik, ayakkabı, havlu, küvet, duş teknesi, hamam, plaj, havuz, soyunma odası ve spor salonu gibi yerlerden de gerçekleşebilir.

Ayak mantarı, terleyen ayak yapısına sahip olan kişilerde daha sık görülür. Bunun sebebi, mantarın nemli ortamlarda daha hızlı üreyebilmesidir. Bu nedenle, mevsime uygun olmayan çorap ve ayakkabı kullanımı, mantar enfeksiyonunun ortaya çıkmasına neden olabilir. Uzun süre ayakkabı giymek durumunda kalmak, ıslak ayakların nemli bırakılması, ayakların iyi kurulanmaması da mantarın üremesi için uygun koşulların sağlanmasına yol açar.

Ayak Mantarından Korunmak İçin Neler Yapılmalı?

Ayak mantarından korunmak için ayaklar her gün yıkanmalı ve özellikle parmak araları iyice kurulanmalıdır. Havuz, hamam gibi ortak alanlarda terlik kullanılmalı, başkalarının ayakkabı ve çorapları giyilmemelidir. Pamuklu çoraplar tercih edilmeli, ayakkabılar hava alacak şekilde seçilmelidir. Düzenli ayak bakımı yapılmalı ve ayakların aşırı terlememesi için gerekli önlemler alınmalıdır.

Ayak Mantarı Kimlerde Görülür?

Ayak mantarı her yaşta görülebilmekle birlikte, bazı risk gruplarında daha sık rastlanır. Kapalı ayakkabı giymek zorunda olan meslek grupları, sporcular, diyabet hastaları, bağışıklık sistemi zayıf kişiler ve yaşlılar risk altındadır. Erkeklerde kadınlara oranla daha sık görülür. Ayrıca aile bireylerinden birinde ayak mantarı varsa, diğer bireylerde de görülme riski artar.