Tip 1 Diyabet Nedir? Neden Oluşur?

Tip 1 diyabet insüline bağımlı diyabettir. Pankreastan salgılanan insülin hormonunun eksikliğine veya yokluğuna bağlı gelişen diyabet tipidir. Her yaşta ortaya çıkabilmekle beraber sıklıkla 30 yaşın altındaki kişilerde gözlenmektedir.

Tip 1 Diyabet Nedir?

Genetik, çevresel ve immünolojik etkenlerin, pankreasın beta hücrelerin hasarlanmasıyla ortaya çıkar. Çocukluk yıllarında veya genç yaşta ortaya çıkan tip 1 diyabette beta hücrelerinin %80’i kayboluncaya dek diyabetin klinik belirtileri ortaya çıkmaz. Bu eşiğe kadar glukoz toleransı olurken daha sonraları normal glukoz toleransı sürdürülemez. Glukozun toleransı olan bu evre genelde puberta veya bir infeksiyon hastalığı ile tetiklenir. Otoimmun olay ilerleyicidir ve beta hücreleri zaman içinde tamamıyla tahrip olur ve diyabet insüline bağımlı olarak kalıcı hale gelir.

Tip 1 Diyabet Neden Oluşur?

Tip 1 diyabetin gerçek nedeni bilinmemektedir. Ancak Tip 1 diyabetin, bu hastalığa genetik yatkınlığı olan kişilerde  genellikle viral enfeksiyonlar (virüslerin neden olduğu enfeksiyonlar), stres veya travma gibi bir olay sonrasında tetiklendiği bilinmektedir. Bunun sonucu genetik yatkınlığı olan bireylerde; insülin hormonunun üretildiği pankreasın beta hücreleri, otoimmün bir süreç sonrası tamamen ortadan kalkar. Beta hücreleri ortadan kalkınca insülin hormonu üretilemez, bu nedenle Tip 1 diyabeti olan kişilerde insülin hormonu bulunmaz.

Tip 1 Diyabette Ortaya Çıkan Faktörler Nelerdir?

En sık puberta veya enfeksiyonlar bu durumu aşikar hele getirir. Okul öncesi (6 yaş civarı), puberta (13 yaş civarı) geç adolesans dönemi (20 yaş civarı) üç pik görülür.

Tip 1 Diyabette Kimler Risk Altındadır?

HLA DR3, HLA DR4 haplotipi (doku grupları) risk altındadır. Tip 1 diyabetin gelişimine yatkınlık yaratan genlerin esas yerleşimi 6. kromozom HLA lokusudur. HLA gen polimorfizmi tip 1 diyabetin gelişimine zemin hazırlayan genetik etkenlerin %40-50’den sorumludur. Çevresel faktörler olarak kızamıkçık, koksaki virüsler ve ilk 1 yaşta inek sütü kullanımı tip 1 diyabet gelişimine sebep olan etkenler olarak tespit edilmiştir.

Tip 1 Diyabet Belirtileri Nelerdir?

İştahsızlık, ağız kuruluğu, çok su içme, açlık hissi, çok idrara çıkma, gece idrara çıkma, kilo kaybı, yorgunluk, çabuk yorulma, gece idrara kalkma daha nadir bulanık görme, açıklanamayan kilo kaybı, inatçı infeksiyonlar, tekrarlayan mantar infeksiyonları, kaşıntı başlıca bulgulardır. Hastalar sıklıkla zayıf ve normal kiloludurlar. Son yıllarda insülin direncine de hakim olan tip 2’ye benzeyen kilolu kişilerde görülen tipe de tanımlanmıştır.

Tip 1 Diyabet Kesin Tanı Nasıl Konur?

Açlık kan şekeri veya gün içerisinde rastgele bir saatte tespit edilen yüksek kan şekeri Hb Alc (üç aylık kan şekeri ortalaması) %6’nın üstünde olması, düşük c peptit seviyesi ve pankreasın B hücrelerine karşı oluşan odacık otoantikorlarının tespiti.

Tip 1 Diyabet Tedavisi Nedir?

Tedavi edilmeyen, ihmal edilen ve kontrolden çıkan tip 1 diyabet hangi sonuçlara sebebiyet verir; söz konusu insülin eksikliği olduğu için, yoğun insülin tedavisi (4’lü veya 5’li) tek seçenektir. En sık rastlanan diyabetik ketoasidozdur.

Diyabetik ketoz komasına kadar gidebilir, iyi regüle edilemeyen kan şekerlerinde diyabetin klasik komplikasyonlarından olan kalp-damar, göz ve böbrek hasarları geri dönüşümsüz hasar bırakıcı şekilde gelişir. Bunların sonucu böbrek yetmezliği ve diyaliz, periferik damar hastalıkları engellenemediği durumlarda uzvun kesilmesini gerektirecek sonuçlarda ortaya çıkabilir.

Tip 1 Diyabetten Korunmak Mümkün Mü?

Genetik ve otoimmun sebepler temel faktördür. Çevresel faktörlerde tetikleyici olması sebebiyle korunma pek mümkün görülmemektedir. Bebeklik döneminde inek sütü verilmemesi, viral enfeksiyonlardan korunma (aşılar vs) gibi çevresel faktörlerin azaltılmasını sağlamak hedeflenmelidir. Otoimmun ve genetik nedenleri ortadan kaldırmak pek mümkün görünmemektedir.

Tip 1 Diyabetli Hastaların Yaşamı Nasıl Olmalıdır?

• Bu hastalar yoğun insülin tedavisine (4’lü, 5’li) mutlak riayet etmeliler, kan şekerini normalize eden insülin dozunda idame tedaviyi sürdürmeliler.
• Öğün yemekleri belirlenen miktarlar üzerinden zamanında alınmalı, ara öğün alimim da ihmal etmemeliler. (3 ana, 3 ara duruma göre 5-6 ara)
• Asla öğün atlanmamak
• Haftalık egzersiz ve spor programlarını mutlaka uygulamalı, bunu yaparken bilinçli bir uzman tarafından spor programı kişiye özel oluşturulmalı.
• Doktorun isteğine göre aylık, üç aylık, altı aylık ve senelik kontroller mutlaka yapılmalı.
• Senelik göz dibi muayenesi yapılmalı.
• 3-6 ayda bir idrar tahlili ve idrarda protein araştırılmalı.
• Komplikasyonlar oluştuysa komplikasyonların durumuna göre (kardiovasküler, göz ve nefroloji) spesifik uzmanlarca bu sistemler gözden geçirilmeli.

Hasta diyabetik ayak komplikasyonlarına karşı diyabet hastası ayak standartlarına uygun ayakkabı seçmesi, ayak bakımı yapması, özellikle amputasyona kadar gidebilen ciddi komplikasyon oluşmuş diyabetik ayak hastaları için son derece hayati bir konudur.