Sedef deri hücrelerinin bağışıklık sistemindeki yanlış sinyaller nedeniyle çok hızlı çoğaldığı kronik bir deri hastalığıdır. Derinin bası/darbe bölgelerinde tipik görünüm veren sedef benzeri beyaz-gri pullanmalar olan keskin sınırlı pembe kırmızı plaklar ile ayırt edilir. Yıllarca devam edebilir ama hastaların % 75’inde çok hafif seyreder. Sedef hastalığı, her 100 kişiden 1-3 ünde görülen alevlenmelerle seyreder. Her iki cins de eşit oranda görülür, her yaşta ortaya çıkabilir ama kadınlarda biraz daha erken başlamaktadır. En sık 20 yaş grubunda ortaya çıkar. Sedef, % 75 oranında 40 yaştan önce başlar, 50-60 yaşları sedef hastalığı bakımından önemli bir dönemdir.
Sedef Hastalığı Nedenleri Nelerdir?
Kesin nedeni bilinmemekle birlikte genetik olarak yatkın bireylerde çevresel faktörlerin etkisiyle bağışıklık sisteminin sıra dışı olarak epitel hücrelerini etkilemesiyle ortaya çıktığı düşünülür.
Geçirilen mikrobik hastalıklar (boğaz enfeksiyonu vb), ilaçlar, stres, mekanik tahriş (ovalama, kaşıma) veya güneş yanığı gibi çevresel faktörler arttırıcı etki yapabilir.
Genetik yatkınlık olsa da ailenin her bireyinde görülmez. Çevresel faktörler hastalığın görülme sıklığını arttırabilir.
Sedef hastalığının tüm dünyada 125 milyon kişiyi etkilediği tahmin edilmektedir. Olguların 3'de birinde birinci derece akrabalarında sedef hastalığı mevcuttur. Tek ebeveynde sedef hastalığı varsa çocukta görülme riski %14, çift ebeveynde varsa %41'dir.
Sedef hastalığı çocuklarda daha nadir ortaya çıkar. Çocuk hastaların %10'unda 10 yaş öncesi, %2'sinde 2 yaş öncesi ortaya çıkar. Daha ince ve daha hafif kabuklu, daha kaşıntılıdır. Yüze, saçlı deriye ve kıvrım bölgelerine yerleşir. Bez bölgesi ve koltuk altını tutabilir.
Sedef hastalığının ek bazı sağlık sorunları ile seyretmesi nedeniyle özellikle 20 yaşın altında başlayanlarda çok iyi izlem ve yaşam tarzı açısından eğitim gereklidir.
Sedef Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Sedef hastalığının en tipik belirtileri, özellikle diz-dirsek gibi darbe gören yerlerde olmak üzere, keskin sınırlı, canlı kırmızı renkli ve üzerlerinde hastalığa adını veren sedef rengi kabukların bulunduğu lezyonlardır. Bu lezyonlar ayrıca saçlı deri, tırnaklar, genital bölgede de ortaya çıkabilmektedir.
Tedavi edilmezse zamanla kalınlaşıp özellikler eller ve ayaklarda hareketi zorlaştırabilir. Kelliğe yol açmaz ama hastalık şiddetli ise saç dökülmesini arttırabilmektedir.
Sedef hastalığı sadece tırnağı tutabilir. En sık bulgusu, toplu iğne başı büyüklüğünde çukurcuklar, tırnağın kalınlaşması, boşalması, sarı renk değişikliğidir. Bazen tırnak çevresinde de şişlik ve kızarıklık da gelişebilir.
Sedef hastalığınım günümüzde sadece deriyi etkilemediği, özellikle erken yaşta başladığında eklemleri, kalp-damar sistemini tuttuğu, şeker hastalığı ve obeziteye yol açtığı da bilinmektedir. Dolayısıyla hastaların izlemi ve tedavisi sırasında eşlik edebilecek hastalıların saptanması ve tedavisi de önemlidir.
Ayrıca hastalık nadiren eklemleri tutabilmektedir. %30 oranında eklemlerde şişlik ve ağrı ortaya çıkar. Psoriatik artritin etkin tedavisi gerekir, çünkü eklemlerde hasara ve kronik ağrıya neden olur. Eklemde ısı artışı, kızarıklık ve şişme ile birlikte eklem ağrısı, sırt ağrısı ile birlikte olan ve bir saat ya da daha uzun süren sabah sertliği ve eklemlerin hareketlerinde kısıtlılık, psoriatik artiritin başlıca belirtilerdir.
Sedef hastalığında tanı için genellikle tetkik gerekli değildir. Tipik görünümde değil ise karışabilecek diğer deri hastalıklarından ayırt etmek için deri biyopsisi gerekebilir.
Şiddetini arttırabilecek faktörleri araştırmak ve bazı tedavilerden önce güvenli ilaç kullanımı için kan tahlili istenebilir. Şiddetli sedef hastalığı olan kişilerde metabolik hastalıklar, diabet, kalp ve damar hastalıkları açısından takip yapılabilir. Obezite, barsak hastalığı bazen eşlik edebilir.
- Pişik ve egzama: En sık tipik olarak diz ve dirsekte, saçlı deride belde keskin sınırlı oval şekilli pembe kırmızı beyaz sedefimsi pullanma gösteren plaklar oluşur. Bazen ise kıvrım yerlerinde kasık, koltuk altı meme altı gibi bölgelerde pullanma olmadan benzer lezyonlar ortaya çıkar, pişik ve egzema ile ayırt edilmelidir.
- Mantar hastalığı: Avuç içi ayak tabanında sadece görülebilir, mantar hastalığı ile karışabilir.
- Üst solunum yolu enfeksiyonlarına bağlı döküntüler: Gövdede kol ve bacaklarda damla şeklinde küçük kırmızı pullanan plaklar çocuk ve ergenlerde üst solunum yolu enfeksiyonu sonrası ani olarak ortaya çıkabilir, uygun tedavi ile daha çabuk geriler.
- Diğer döküntülü hastalıklar: Belli bir alanda avuç içi ayak tabanı kımızı zeminde sivilce benzeri döküntü şeklinde veya tüm vücutta yaygın kırmızı plak üzerinde sivilce benzeri döküntüler şeklinde sedef hastalığı görülebilir. Daha seyrek olarak tüm vücutta yaygın olabilir.
- Tırnak bozuklukları: Tırnaklarda minik çukurcuklar, ayrışma, sarımsı lekelenme, tırnak plağında kalınlaşma belirtileri görülebilir.
- Eklem hastalıkları: Sedef hastalarında yüzde 20 oranında eklem hastalığı görülebilir. En sık el parmak eklemi, bel bölgesi tutulur. Bel ağrısı, sabah katılığı, eklem bölgesinde şişlik kızarıklık olursa eklem sedefi araştırılır.
Sedef Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Sedef hastalığı ömür boyu süren bir hastalıktır. Önlemlerle ve uygun tedavi ile kontrol altında tutulabilir.
Sedef hastalığı kişide sosyal ve psikolojik sorunlara neden olabilir. Bu nedenle hastalığı tanımak, tetikleyicilerden korunmak çok önemlidir. Erken tanı hastalığı kontrol altına almayı kolaylaştıracaktır. Eğer lezyonlar derinin %10'undan fazlasını tutmuşsa mutlaka fototerapi veya sistemik tedavi gerekir. Sadece kremlerle yetinmek hem hastalık kontrolünde zorluk yaratır hem de eşlik edebilecek hastalıkları önlemede yararlı olmaz.
Tedavide amaç deri bulgularını arttırıcı faktörlerden kaçınmak (tahriş etmemek ovalamamak vb), en kısa sürede iyileştirirken uzun süre iyilik sağlamak ve yan etki oluşturmamaktır. Her hastaya aynı tedavi kullanılmaz. Belirli algoritma ile tedavi planlanır.
Hastalığın yaygınlığı, hastanın yaşı, tedaviye uyumu, önceki kullanılan ilaçlar tedavi seçiminde önemlidir. Sınırlı bir alandaysa krem şeklinde ilaçlar, nemlendiriciler kullanılır. Daha yaygın hastalık varsa fototerapi, sentetik A vitamini içeren ilaçlar, eklem hastalığı varsa veya daha sonraki aşamada dirençli hastalarda kendisi kanser olmadığı halde bazı kanser ilaçları ve biyolojik tedaviler kullanılır.
Bugüne kadar sedef hastalığının nedenine yönelik bir tedavisi bulunamamıştır ancak çok önemli gelişmeler olmuş, tedavi beklentileri %50'den %90'lara çıkmıştır. Tedavi ile deri belirtileri iz bırakmadan tamamıyla kaybolabilir. Uygun tedavilerle hemen hemen belirtisiz bir durum olan iyilik dönemleri yaşanabilir. Tıbbi tedavi yanı sıra kronik hastalıklarda yaşam boyu sağlıklı bir diyetle beslenmek önemlidir. Bunun dışında hastalığın doğrudan bağlantılı olduğu özel bir diyet yoktur. Gereksiz besin yasaklarından uzak durulmalıdır. Ayrıca sigaranın bırakılması, alkol tüketiminin azaltılması ve düzenli egzersiz şarttır.
Sedef hastalığını kendiliğinden geçmez ve etkin tedavi uygulanmadığında, kişilerin hayatı üzerindeki olumsuz etkileri devam edebilir.
Ortalıkta tıp doktoru olmayan, bitkilerle tedaviye yönlendiren, üstelik bunu gazete köşelerinde yapan, bir şekilde parıldayan kişiler var. Bu gibi kişilerin önerileriyle hastalar ilaç yerine, bitkisel tedavilere yönelebiliyor.
Sonuçta hastalar iyileşebilecek iken iyileşemez hale gelir. Üstelik hastanın cebinden bitkisel tedavi için ilaca göre bazen daha fazla ücret çıkar.
Lütfen tedavi ile ilgili tüm bilgileri dermatoloğunuza danışamadan uygulamayınız ve tedavi seçenekleri konusunda bilgi alınız. Bilimsel kanıttan uzak hiçbir yöntem hastalığı tedavide kullanılmamalıdır. Bu yöntemler bazı zamanlarda tam aksine durumu kötüleştirebilmektedir.
Unutmayınız ki; hastalığı kontrol etmek ancak hekiminizle iyi bir iletişim kurmak ile mümkündür.
Bağışıklık mekanizmasını düzeltmeye yönelik çok yeni tedaviler var. Ümitsiz olmak için hiç neden yok. Sedef hastalığının tedavisinde hastaların uyumu, gösterecekleri özen de çok önemli. Örneğin hastalar genelde lezyonlar azalınca ilaç kullanmayı bırakıyorlar. Oysa ilacı düzenli kullanmak çok önemlidir.
Sedef hastalarının sağlıklı yaşam tarzına sahip olması gereklidir. Hepimiz için geçerli olduğu gibi bu hastalar için de egzersiz ve doğru beslenme önemlidir.
Randevu Alın
E-Sonuç
Sizi Arayalım