Sedef Hastalığı Nedir? Neden Olur ve Ne İyi Gelir?

Sedef deri hücrelerinin bağışıklık sistemindeki yanlış sinyaller nedeniyle çok hızlı çoğaldığı kronik bir deri hastalığıdır. Derinin bası/darbe bölgelerinde tipik görünüm veren sedef benzeri beyaz-gri pullanmalar olan keskin sınırlı pembe kırmızı plaklar ile ayırt edilir. Yıllarca devam edebilir ama hastaların % 75’inde çok hafif seyreder. Sedef hastalığı, her 100 kişiden 1-3 ünde görülen alevlenmelerle seyreder. Her iki cins de eşit oranda görülür, her yaşta ortaya çıkabilir ama kadınlarda biraz daha erken başlamaktadır. En sık 20 yaş grubunda ortaya çıkar. Sedef, % 75 oranında 40 yaştan önce başlar, 50-60 yaşları sedef hastalığı bakımından önemli bir dönemdir.

Sedef Hastalığı Neden Olur? 

Kesin nedeni bilinmemekle birlikte genetik olarak yatkın bireylerde çevresel faktörlerin etkisiyle bağışıklık sisteminin sıra dışı olarak epitel hücrelerini etkilemesiyle ortaya çıktığı düşünülür. 

Geçirilen mikrobik hastalıklar (boğaz enfeksiyonu vb), ilaçlar, stres, mekanik tahriş (ovalama, kaşıma) veya güneş yanığı gibi çevresel faktörler arttırıcı etki yapabilir.

Genetik yatkınlık olsa da ailenin her bireyinde görülmez.  Çevresel faktörler hastalığın görülme sıklığını arttırabilir.

Sedef hastalığının tüm dünyada 125 milyon kişiyi etkilediği tahmin edilmektedir. Olguların 3'de birinde birinci derece akrabalarında sedef hastalığı mevcuttur. Tek ebeveynde sedef hastalığı varsa çocukta görülme riski %14, çift ebeveynde varsa %41'dir.

Sedef hastalığı çocuklarda daha nadir ortaya çıkar. Çocuk hastaların %10'unda 10 yaş öncesi, %2'sinde 2 yaş öncesi ortaya çıkar. Daha ince ve daha hafif kabuklu, daha kaşıntılıdır. Yüze, saçlı deriye ve kıvrım bölgelerine yerleşir. Bez bölgesi ve koltuk altını tutabilir.

Sedef hastalığının ek bazı sağlık sorunları ile seyretmesi nedeniyle özellikle 20 yaşın altında başlayanlarda çok iyi izlem ve yaşam tarzı açısından eğitim gereklidir.

Sedef Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Sedef hastalığının en tipik belirtileri, özellikle diz-dirsek gibi darbe gören yerlerde olmak üzere, keskin sınırlı, canlı kırmızı renkli ve üzerlerinde hastalığa adını veren sedef rengi kabukların bulunduğu lezyonlardır. Bu lezyonlar ayrıca saçlı deri, tırnaklar, genital bölgede de ortaya çıkabilmektedir.

Tedavi edilmezse zamanla kalınlaşıp özellikler eller ve ayaklarda hareketi zorlaştırabilir. Kelliğe yol açmaz ama hastalık şiddetli ise saç dökülmesini arttırabilmektedir.

Sedef hastalığı sadece tırnağı tutabilir. En sık bulgusu, toplu iğne başı büyüklüğünde çukurcuklar, tırnağın kalınlaşması, boşalması, sarı renk değişikliğidir. Bazen tırnak çevresinde de şişlik ve kızarıklık da gelişebilir.

Sedef hastalığınım günümüzde sadece deriyi etkilemediği, özellikle erken yaşta başladığında eklemleri, kalp-damar sistemini tuttuğu, şeker hastalığı ve obeziteye yol açtığı da bilinmektedir. Dolayısıyla hastaların izlemi ve tedavisi sırasında eşlik edebilecek hastalıların saptanması ve tedavisi de önemlidir. 

Ayrıca hastalık nadiren eklemleri tutabilmektedir. %30 oranında eklemlerde şişlik ve ağrı ortaya çıkar.  Psoriatik artritin etkin tedavisi gerekir, çünkü eklemlerde hasara ve kronik ağrıya neden olur. Eklemde ısı artışı, kızarıklık ve şişme ile birlikte eklem ağrısı, sırt ağrısı ile birlikte olan ve bir saat ya da daha uzun süren sabah sertliği ve eklemlerin hareketlerinde kısıtlılık, psoriatik artiritin başlıca belirtilerdir.

Sedef hastalığında tanı için genellikle tetkik gerekli değildir. Tipik görünümde değil ise karışabilecek diğer deri hastalıklarından ayırt etmek için deri biyopsisi gerekebilir. 

Şiddetini arttırabilecek faktörleri araştırmak ve bazı tedavilerden önce güvenli ilaç kullanımı için kan tahlili istenebilir. Şiddetli sedef hastalığı olan kişilerde metabolik hastalıklar, diabet, kalp ve damar hastalıkları açısından takip yapılabilir. Obezite, barsak hastalığı bazen eşlik edebilir.

Sedef Hastalığı Türleri Nelerdir? 

Sedef hastalığının farklı türleri vardır ve her biri kendine özgü belirtilerle seyreder:

• Plak Psoriasis: En yaygın türdür ve deride pembe-kırmızı plaklar üzerinde beyaz-gri pullanmalar görülür. Genellikle diz, dirsek ve saçlı deride ortaya çıkar.
• Guttat Psoriasis: Daha küçük, nokta şeklindeki döküntülerle kendini gösterir. Genellikle çocuklarda ve gençlerde görülür ve çoğunlukla boğaz enfeksiyonlarından sonra ortaya çıkar. 
• Püstüler Psoriasis: Deri üzerinde irin dolu küçük kabarcıklar oluşur. Bu tür, genellikle avuç içleri ve ayak tabanlarında görülür.
• Ters (Inverse) Psoriasis: Vücudun kıvrım bölgelerinde, örneğin koltuk altı, kasık ve genital bölgede kırmızı lezyonlarla ortaya çıkar. Bu bölgelerdeki nemlilik nedeniyle pullanma görülmeyebilir.
• Eritrodermik Psoriasis: Nadir ancak ciddi bir türdür. Derinin geniş alanlarının kırmızı ve iltihaplı hale gelmesine neden olur. Hastalık şiddetlendiğinde acil tedavi gerektirebilir.

Sedef Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir? 

Sedef hastalığı genellikle deri üzerindeki tipik lezyonların gözlemlenmesiyle teşhis edilir. Deri üzerinde keskin sınırlı, kırmızı renkli ve üzeri sedef renginde pullarla kaplı lezyonlar sedef hastalığının ayırt edici özelliğidir. Hastalığın tipik görünümde olmadığı durumlarda, doktorlar diğer deri hastalıklarından ayırmak için deri biyopsisi yapabilir. Şiddetli sedef hastalığı olan kişilerde bazı tetkikler de yapılabilir. Örneğin, tedavi öncesinde güvenli ilaç kullanımı için kan tahlili istenebilir, ayrıca metabolik hastalıklar, diyabet ve kalp-damar hastalıkları açısından da takip yapılabilir.

Sedef Hastalığına Ne İyi Gelir? 

Sedef hastalığında yaşam tarzı değişiklikleri ve bazı uygulamalar, hastalığın alevlenmelerini azaltabilir:

• Nemlendirici Kullanımı: Deriyi nemli tutmak, kuruma ve çatlamaları önleyerek rahatlama sağlar.
• Güneş Işığı: Kontrollü güneşlenme, bazı sedef hastalığı türlerine iyi gelebilir, ancak aşırıya kaçmamak önemlidir.
• Stresten Kaçınmak: Stres, sedef hastalığını tetikleyebileceğinden, stres yönetimi önemlidir.
• Düzenli Beslenme ve Obeziteden Kaçınma: Obezite, sedef hastalığını kötüleştirebileceği için sağlıklı bir diyet faydalıdır.
• Sigara ve Alkolden Uzak Durmak: Bu maddeler sedef hastalığını tetikleyebileceği için kaçınılmalıdır. Bunların yanında, doktor tavsiyesiyle kullanılan bazı kremler, losyonlar ve ilaçlar da sedef hastalığının belirtilerini hafifletebilir.

Sedef Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Sedef hastalığı ömür boyu süren bir hastalıktır. Önlemlerle ve uygun tedavi ile kontrol altında tutulabilir.

Sedef hastalığı kişide sosyal ve psikolojik sorunlara neden olabilir. Bu nedenle hastalığı tanımak, tetikleyicilerden korunmak çok önemlidir. Erken tanı hastalığı kontrol altına almayı kolaylaştıracaktır.  Eğer lezyonlar derinin %10'undan fazlasını tutmuşsa mutlaka fototerapi veya sistemik tedavi gerekir. Sadece kremlerle yetinmek hem hastalık kontrolünde zorluk yaratır hem de eşlik edebilecek hastalıkları önlemede yararlı olmaz.

Tedavide amaç deri bulgularını arttırıcı faktörlerden kaçınmak (tahriş etmemek ovalamamak vb), en kısa sürede iyileştirirken uzun süre iyilik sağlamak ve yan etki oluşturmamaktır. Her hastaya aynı tedavi kullanılmaz. Belirli algoritma ile tedavi planlanır.

Hastalığın yaygınlığı, hastanın yaşı, tedaviye uyumu, önceki kullanılan ilaçlar tedavi seçiminde önemlidir. Sınırlı bir alandaysa krem şeklinde ilaçlar, nemlendiriciler kullanılır. Daha yaygın hastalık varsa fototerapi, sentetik A vitamini içeren ilaçlar, eklem hastalığı varsa veya daha sonraki aşamada dirençli hastalarda kendisi kanser olmadığı halde bazı kanser ilaçları ve biyolojik tedaviler kullanılır.

Bugüne kadar sedef hastalığının nedenine yönelik bir tedavisi bulunamamıştır ancak çok önemli gelişmeler olmuş, tedavi beklentileri %50'den %90'lara çıkmıştır. Tedavi ile deri belirtileri iz bırakmadan tamamıyla kaybolabilir. Uygun tedavilerle hemen hemen belirtisiz bir durum olan iyilik dönemleri yaşanabilir. Tıbbi tedavi yanı sıra kronik hastalıklarda yaşam boyu sağlıklı bir diyetle beslenmek önemlidir. Bunun dışında hastalığın doğrudan bağlantılı olduğu özel bir diyet yoktur. Gereksiz besin yasaklarından uzak durulmalıdır. Ayrıca sigaranın bırakılması, alkol tüketiminin azaltılması ve düzenli egzersiz şarttır.

Sedef hastalığını kendiliğinden geçmez ve etkin tedavi uygulanmadığında, kişilerin hayatı üzerindeki olumsuz etkileri devam edebilir. 

Sedef Hastalığı ile Nasıl Yaşanır?

Sedef hastalığı ile yaşam, hastalığın etkilerini hafifletmek için dikkatli bir bakım ve yaşam tarzı değişiklikleri gerektirir. Hastalar, düzenli olarak nemlendirici kullanarak ciltlerini nemli tutabilir ve böylece kuruma ve kaşıntıyı azaltabilirler. Stres yönetimi de çok önemlidir; meditasyon, yoga gibi rahatlatıcı aktiviteler stresi azaltmaya yardımcı olabilir. Güneş ışığı kontrollü bir şekilde alındığında hastalığa iyi gelebilir, ancak güneş yanığından kaçınılmalıdır. Ek olarak, hastalar doktor tavsiyesine uygun olarak tedavilerini aksatmamalı ve düzenli kontrollerini yaptırmalıdır. Toplumda hastalığa dair farkındalık yaratmak ve destek almak da hastaların psikolojik iyi olma hali için önemlidir.

Sedef Hastalığı Nasıl Seyreder? Başlangıcı Nasıldır?

Sedef hastalığı, genellikle aniden veya yavaş yavaş başlayan pembe-kırmızı plaklarla kendini gösterir. İlk belirtiler, diz, dirsek ve saçlı deri gibi darbe veya basıya maruz kalan bölgelerde ortaya çıkar. Hastalık ataklar halinde seyreder; bazı dönemlerde alevlenme yaşanırken, bazı dönemlerde hafifleyebilir veya geçici olarak gerileyebilir. Alevlenme dönemlerinde lezyonlar daha belirgin hale gelir ve rahatsızlık hissi artar. Hastalığın seyri kişiden kişiye değişiklik gösterse de, çoğu hastada yıllarca devam edebilir ve kronik bir durum olarak kalır.

Sedef Hastalığı Olanlar Nasıl Beslenmeli?

Sedef hastalığı olan kişiler için dengeli ve sağlıklı bir diyet önemlidir. Obezite hastalığı kötüleştirebildiği için, fazla kilodan kaçınılmalıdır. Antioksidanlar açısından zengin sebze ve meyveler, omega-3 yağ asitleri içeren balıklar (örneğin somon), tam tahıllar ve sağlıklı yağlar tercih edilmelidir. Kızartmalardan, aşırı şeker ve işlenmiş gıdalardan kaçınılmalıdır. Ayrıca, sedef hastalığında bazı kişilerde alkol ve sigara hastalığı tetikleyebileceği için uzak durulması önerilir. Bu beslenme tarzı, hem cilt sağlığını korumaya hem de vücutta iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olabilir.

Sedef Hastalığı Yaygın Bir Hastalık mı? Hangi Yaşlarda Görülür?

Sedef hastalığı, her 100 kişiden 1-3’ünde görülen yaygın bir deri hastalığıdır. Hastalık hem erkeklerde hem kadınlarda eşit oranda görülür. Her yaş grubunda ortaya çıkabilmesine rağmen, en sık 20 yaş civarında başlar ve %75 oranında 40 yaşından önce görülür. Ancak 50-60 yaş aralığı da sedef hastalığının önem taşıdığı bir dönemdir. Çocuklarda daha nadir görülmekle birlikte, erken yaşta başlayan vakalar daha dikkatle izlenmelidir.

Sedef Hastalığının Diğer Hastalıklarla İlişkisi Nedir?

Sedef hastalığı yalnızca deriyi değil, aynı zamanda diğer sağlık sorunlarıyla ilişkili olabilen bir hastalıktır. Özellikle erken yaşta başlayan vakalarda, eklemler, kalp-damar sistemi, şeker hastalığı ve obezite ile bağlantılı olabilir. Sedef hastalığı olan kişilerin yaklaşık %30'unda eklemlerde iltihaplanmaya neden olan psoriatik artrit gelişebilir. Bu durum, eklemlerde ağrı, şişlik, sertlik ve hareket kısıtlılığına yol açar. Sedef hastalığının metabolik hastalıklar, diyabet, hipertansiyon ve inflamatuar bağırsak hastalıkları gibi diğer sistemik hastalıklarla da ilişkisi bulunur. Bu nedenle, sedef hastalığı olan kişilerin izlenmesi ve eşlik edebilecek diğer hastalıkların da tedavi edilmesi önemlidir.