Halk arasında "histerik" kelimesi genellikle duygusal patlamalarla, abartılı tepkilerle veya dramatik davranışlarla ilişkilendirilir. Ancak psikolojik açıdan daha doğru bir tanımlama, histrionik kişilik bozukluğu olarak bilinir. Bu durum, bireyin dikkat çekme ve onaylanma ihtiyacının normalden fazla olduğu, duygularını abartılı şekilde ifade ettiği bir kişilik bozukluğudur. Histrionik kişilik bozukluğu, psikolojik destekle yönetilebilen bir durumdur ve erken fark edildiğinde yaşam kalitesinde önemli iyileşmeler sağlanabilir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Nedir?
Histrionik kişilik bozukluğu, DSM-5 tanı kriterlerine göre “dram, aşırı duygusallık ve ilgi odağı olma isteği” ile karakterize edilen bir kişilik bozukluğudur. Bu bozukluğa sahip bireyler, çoğu zaman çevresindekilerin ilgisini çekmek için teatral, baştan çıkarıcı ya da uygunsuz şekilde davranabilirler. Genellikle özsaygıları başkalarının onayına bağımlı olduğu için dışsal değerlendirmelere çok duyarlıdırlar.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Histrionik kişilik bozukluğunun yaygın belirtileri şunlardır:
- İlgi odağı olma isteği
- Duyguların abartılı ifade edilmesi
- Yüzeysel ve hızlı değişen duygular
- Fiziksel görünüm üzerinden dikkat çekme eğilimi
- Aşırı dramatik, teatral davranışlar
- İlişkileri olduğundan daha yakın algılama
- Başkalarının onayına aşırı ihtiyaç duyma
- Eleştiriye karşı aşırı hassasiyet
Bu belirtiler genellikle ergenlik ya da erken yetişkinlik döneminde belirginleşir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Tanısı Nasıl Koyulur?
Tanı, psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından detaylı bir psikoeğitsel değerlendirme ve bireysel görüşmeler sonucunda konur. Genellikle DSM-5 tanı kriterleri temel alınır. Kişilik bozukluklarının teşhisinde bireyin yaşam öyküsü, ilişki tarzı ve duygusal düzenleme becerileri de dikkate alınır.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavide temel yaklaşım psikoterapidir. En sık kullanılan yöntemler şunlardır:
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Bireyin düşünce kalıplarını ve duygusal tepkilerini anlamasına yardımcı olur.
- Psikodinamik Terapi: Kişiliğin gelişiminde etkili olan çocukluk deneyimlerine odaklanır.
- Grup terapileri de sosyal etkileşim becerilerinin gelişmesine katkı sağlayabilir.
Gerekli durumlarda, anksiyete veya depresyon gibi eşlik eden sorunlara yönelik ilaç tedavisi uygulanabilir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Türleri Nelerdir?
Her bireyde belirtiler aynı şiddette görülmeyebilir. Histrionik kişilik bozukluğu bazı alt tiplerle kendini gösterebilir:
- Teatral tip: Sahne oyuncusu gibi davranan, aşırı dramatik kişiler.
- Flörtöz tip: Cinsel çekiciliğini ön plana çıkararak dikkat çeken bireyler.
- Duygusal tip: Sık sık ağlayan, aşırı tepkiler veren bireyler.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Neden Ortaya Çıkar?
Net bir neden yoktur, ancak bazı faktörler etkili olabilir:
- Çocuklukta ilgi eksikliği veya aşırı ilgi
- İstikrarsız aile ortamı
- Model alınan rol modellerin (ebeveyn vs.) davranış kalıpları
- Genetik yatkınlık ve biyolojik etkenler
Çocuklukta “onaylanma” ihtiyacının duygusal dengesizlikle harmanlanması, bu bozukluğun temelini oluşturabilir.
Histrionik Kişilik Bozukluğuna Eşlik Eden Hastalıklar Nelerdir?
Bu kişilik bozukluğu sıklıkla başka psikiyatrik sorunlarla birlikte görülür:
- Depresyon
- Anksiyete bozuklukları
- Borderline kişilik bozukluğu
- Somatoform bozukluklar
- Bağımlı kişilik özellikleri
Bu durumlar tanı ve tedaviyi daha karmaşık hale getirebilir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Tedavi edilmediğinde şu sorunlar ortaya çıkabilir:
- Sürekli ilişki problemleri
- İş hayatında istikrarsızlık
- Kendilik değerinin zedelenmesi
- Depresyon ve anksiyete atakları
- Madde kullanımına eğilim
Zamanla kişinin sosyal işlevselliği düşebilir ve yaşam kalitesi ciddi biçimde zarar görebilir.
Histerik Kişilik Bozukluğu ve Histrionik Kişilik Bozukluğu Arasındaki Farklar Nelerdir?
"Histerik" terimi tıbbi bir teşhis olmaktan çok, halk arasında kullanılan eski bir ifadedir. Modern psikolojide karşılığı histrionik kişilik bozukluğudur. Ancak halk arasında “histerik” kelimesi, abartılı tepkiler veren herkes için kullanılabilmektedir. Oysa histrionik kişilik bozukluğu bir ruh sağlığı tanısıdır ve profesyonel müdahale gerektirir.
Randevu Alın
E-Sonuç
Sizi Arayalım