Hemoroid(Basur) Nedir? Hemoroid Belirtileri ve Tedavisi

Halk arasında mayasıl veya basur olarak bilinen hemoroid, makat çevresinde ve rektumda varis benzeri genişlemiş damar yumakları ile karakterizedir.

Hemoroid Nedir?

Çoğunlukla neden kaynaklandığı anlaşılamayan hemoroid, yetişkinlerin yaklaşık olarak dörtte birinde görülür. Makat kanaması, dışkılamanın normalden farklı veya düzensiz olması ve dışkılama sırasında ağrı gibi belirtilerle seyreden rahatsızlık, cildin alt kısmında ve anüsün dış kısmında olduğunda eksternal hemoroid olarak tanımlanır. 

Kalın bağırsağın son kısmı ya da tıp dilindeki adıyla rektumda oluşan rahatsızlık ise internal hemoroid olarak adlandırılır. Bazı durumlarda anal fissür olarak bilinen makat bölgesindeki çatlakla ya da makat çevresindeki apselerle karıştırılan hemoroid, kişinin yaşam kalitesinin düşmesine yol açan bir hastalıktır. Her insanda bulunan hemoroid dokusu, kişinin istemsiz olarak dışkılamasına, gaz ve sıvı çıkışına engel olan yastık benzeri bir dokudur. Çoğunlukla oturarak ya da sürekli ayakta hareketsiz durarak çalışanlar kişilerde görülen hemoroid, anüs çevresindeki toplardamarın gevşemesi ve bir doku parçasının dışarı doğru sarkmasıyla oluşan bir rahatsızlıktır. 

Hemoroid zaman zaman sıkışarak kanamaya yol açabilir. Hastalığın ilk safhalarında herhangi bir belirtiye yol açmayan hemoroid varlığında kişi, bu durumu fark etmez. Ancak hastalığın ilerlemesiyle birlikte kaşıntı, rahatsızlık hissi, ağrı ve kanama gibi belirtiler ortaya çıkar. Hemoroidin iç kısmında pıhtı oluşması durumunda ise ağrı çok şiddetli olabilir. Bazı durumlarda cerrahi müdahale gerektiren hemoroid varlığında öncelikli olarak kişinin yaşam tarzını değiştirmesi önerilir. İnternal (iç) hemoroid genellikle ağrısızken, dış hemoroidler son derece şiddetli ağrılara neden olabilir. 

Hemoroid Evreleri Nelerdir?

Rektumda oluşan internal hemoroid dört farklı evrede incelenir:

1. Evre: Dışkılama sırasında hemoroidin oluşturduğu meme şeklindeki doku parçası, makat içinde doğru hareket etse de sonradan eski hâline döner. Küçük kanamalara yol açan bu durumu kişi, tuvalet kağıdında lekelenme şeklindeki kanama ile fark eder. Bu evrede oluşan hemoroidler dışarıya doğru sarkma yapmadığından yalnızca rektoskopi ile görüntülenebilir.
2. Evre: Dışkılama sırasında hemoroidin oluşturduğu doku parçası, ıkınma ile birlikte dışarı çıkar ve dışkılama sona erdiğinde tekrar içeri girer.
3. Evre: Hemoroid memesi, anüs dışına sarkma yapar. Bu doku ancak parmakla itildiğinde anüs içine girebilir. Sıklıkla ödem oluşumuna ve ağrı hissedilmesine neden olur.
4. Evre: Hemoroidin makattan dışarı doğru sarktığı bu evrede meme oluşumları çoğunlukla büyüktür. Bu doku parçaları içeri doğru itilemez. Dışkılama sonrasında yeterince temizlenemediği için çamaşırda dışkı lekeleri görülebilir. Kişi otururken makat bölgesinde ağrı hissedebilir.

Hemoroid Beliritileri Nelerdir?

• Rektal kanama,
• Makat bölgesinde akıntı, şişkinlik ya da ıslaklık hissi,
• Makatta nohut büyüklüğünde sert şişlik,
• Kaşıntı,
• Dışkılama düzeninde değişim,
• Dışkılama sırasında ağrı veya yanma.

Hastalığın erken döneminde ağrı olması çoğunlukla hemoroid rahatsızlığından kaynaklanmaz. Bu durum çoğunlukla tromboze hemoroid, perianal apse ve anal fissür gibi farklı hastalıkların belirtisidir. Ayrıca makatta oluşan kanama, anal fissür, perianal fistül, perianal apse, tromboz ve rektum kanseri gibi nedenlerle de oluşabilir. Makattan gelen taze ve parlak kırmızı renkte olan kanamanın neden kaynaklandığı ancak hekim kontrolüyle anlaşılabilir. Bu yüzden kanama şikayeti olan kişilerin hekime başvurması son derece önemlidir.

Hemoroid Neden Olur?

Sağlıklı her bireyin makat bölgesinde damar bakımından zengin yastık benzeri yapı bulunur. Bu yapı, kişinin dışkısını tutmasına yardımcı olur. Ancak hemoroid varlığında bu doku parçaları, şişebilir, dışa doğru sarkabilir, kanayabilir, ağrı ve acıya yol açabilir. Çoğunlukla orta yaş grubunda görülen bu rahatsızlık nadiren 20 yaşından küçüklerde de görülebilir. 

Hemoroid oluşumunun temel nedeni, kabızlık ve buna bağlı olarak tuvalette uzun süre zaman geçirmektir. Uzun süre ile ıkınmaya neden olan bu duruma ek olarak ishal, sedanter yaşam tarzı, ileri yaş, aşırı alkol tüketimi, binicilik ve bisiklet sürmek gibi spor faaliyetleri, şoförlük ve pilotluk gibi uzun süre oturarak yapılan mesleklere sahip olmak, gebelik ve doğum, pelvik bölgede oluşan kanser türleri ve kolon kanseri de hemoroid oluşumuna neden olabilir.

Gebelikte Hemoroid

Hamilelik döneminde anne adayının vücudundaki kan hacmi %25 ila %40 oranında artar. Rahmin giderek büyümesine bağlı olarak toplardamarlar üzerinde baskı oluşur. Bu da varis ve hemoroid gibi problemlerin oluşmasına sebep olabilir. 

Hamilelik döneminde artışa geçen progesteron hormonu, damar duvarlarının bir miktar gevşemesine yol açar. Tüm bunlara ek olarak rahmin büyümesi ve hormonal düzenin farklılaşmasıyla bağırsak hareketleri yavaşlayarak kabızlığa yol açabilir. Bu etkenlerin tümüne bağlı olarak anne adaylarında hemoroid oluşabilir. Bu yüzden gebelerin, bol sıvı alması ve posalı gıdalar yönünden zengin beslenmesi önerilir. Kabızlık döneminde uzun süre ile tuvalette oturulmamalı ve ıkınılmamalıdır. Tekrarlayan kabızlık varlığında hekime başvurulmalıdır.

Hemoroid Tanısı Nasıl Koyulur?

Hemoroid belirtilerinin neden olduğu şikayetlerle kişinin hekime başvurmasının ardından hekim, öncelikle kişinin öyküsünü dinler ve anal muayene yapar. Kanama şikayeti olan hastalara, diğer hastalıkların ekarte edilmesi için rektoskopi yapılır. 40 yaşından büyük hastalarda hemoroid tanısının netleştirilmesinin ardından hekim, hastaya kolonoskopi yapılmasını önererek kalın bağırsak tümörü varlığının araştırılmasını talep edebilir. Tüm verilerin ışığında kişiye hemoroid tanısı koyulur.

Hemoroid Nasıl Tedavi Edilir?

• Birinci ve ikinci evrede olan hemoroid vakaları için tercih edilen ilaçlı tedavi yöntemlerinde kortizon içerikli pomatlar, ağrıyı azaltmaya yönelik analjezik kremler, kan dolaşımını düzenlemeye yardımcı diğer ilaçlar kullanılır. İlaçlara ek olarak, ılık suya oturma banyosu da önerebilir.
• Girişimsel tedavi yöntemlerinden biri olan skleroterapi, halk arasında iğne tedavisi olarak da bilinir. Skleroterapi yönteminde ilaç, direkt olarak hemoroid dokusunun içinde bulunan damarlara enjekte edilir. 
• Bant ligasyonu ya da bantla boğma yönteminde tedavi birkaç seansta yapılır. Hemoroid oluşumunun boyun kısmı bantla boğularak hemoroidin düşmesi sağlanır. 
• Lazerle yakma tekniği de bir diğer girişimsel tedavi yöntemidir. Birkaç seansta yapılan lazerle tedavi yönteminde damar yumağının kapanması hedeflenir.
• Cerrahi yöntemle tedavi sırasında hekim, longo metoduyla hemoroid dokusunu makatın iç kısmına çeker ve kan akımını keser. Böylece hemoroidlerin sönmesi sağlanır.

Hemoroid Tekrarlar Mı?

Mevcut hemoroid ameliyatla düzeltilse bile hastalığın tekrarlama potansiyeli vardır. Ameliyat uygulanan hastalarda %1,5-15 arasında, ameliyat uygulanmayanlarda %10-50 oranında tekrarladığı (nüks) bilinmektedir. 

• Ameliyat sırasında uygulanan cerrahi teknik,
• Kabızlığın devam etmesi,
• Beslenme alışkanlıklarının düzeltilmemesi sayılmaktadır.

Hemoroid Ameliyatı Sonrası

Hemoroid ameliyat yöntemi hastaya özel olarak seçilir. Ameliyat ile tedaviden sonra bazı problemler ile sık karşılaşılabilir.

Makat bölgesinde ağrı: Çeşitli ağrı kesiciler ve morfin benzeri ilaçlar ile kontrol altına alınabilir.
Makattan kanama: Dikişin veya zımbanın açılması veya enfeksiyona bağlı olarak görülebilir.
Geride meme kalması: Geride kalan küçük deri çıkıntıları hasta tarafından basur memesi olarak yorumlanabilir.
Kabızlık: Hastalar genellikle ameliyat sonrası dışkılama sırasında zorluk çekeceğine inanır ve dışkılamadan kaçınmaya çalışır. Ameliyat sonrası görülen fizyolojik dışkılama zorluğu 1-2 gün içinde geçer. Devam ederse dışkı gevşetici ilaçlar olarak adlandırılan laksatifler kullanılabilir.
Ektropion (whitehead deformitesi): Ameliyat sırasında rektumdan (bağırsağın anüs ile birleştiği bölge) fazla doku çıkartılması ve uygun tespit edilmemesi halinde makat dışında iyileşme görülür. Hastada mukuslu bir akıntı ile ciltte tahriş ve kaşıntı görülür.
Makat darlığı: İleri evre ve zor hemoroid olgularında görülebilir. Büyük hemoridlerin ameliyatında rektumun büyük kısmı çıkartılır veya makatın alt kısmına dikiş atılırsa yara iyileşmesinin ileri evrelerinde nedbeleşme ve darlık görülebilir.  Makatta darlık gelişirse ameliyattan 6-8 hafta sonra genişletme işlemi uygulanabilir.
Makat sarkmasının devam etmesi: Ameliyat ile yeterli doku çıkartılmaz makattan dışarı sarkan bir şişkinlik oluşabilir.
Makat çatlağı (anal fissür): Öncelikle tıbbi tedavi seçenekleri denenir, yanıt vermezse cerrahi ile düzeltilir. Anal fissür için detaylı bilgiye bu adresten ulaşabilirsiniz.
Makat fistülü anal fistül): Bazı olgularda makatta fistül oluşumuna rastlanabilir. Anal fistül için detaylı bilgiye bu adresten ulaşabilirsiniz.
Rektovajinal fistül: Kadın hastalarda makat ile vajen arasında bir kanal oluşarak vajenden dışkı gelebilir. Bunun nedeni genellikle makat kanalına yerleştirilen dikişin derinden geçmesi sonucu komşu olan vajeni de kapsamasıdır.
Sürekli ıkınma hissi (tenesmus): Makatta yabancı cisim veya dışkılamanın bitmemesi hissi ve makatta huzursuzluk şeklinde tarif edilir. 

Bunlara ek olarak, yeterli dışkılama yapılamamasına bağlı dışkının taşlaşması (fekal impaksiyon), idrar sondasına bağlı idrar yolu enfeksiyonu, idrar yapma zorluğu ve dışkı, gaz kaçırma gibi sorunlar da basur ameliyatlarından sonra görülebilir.