Sivilce (Akne) Nedir? Sivilceler ve Lekeleri Nasıl Geçer?

Halk arasında genellikle sivilce olarak tanımlanan akne, yaygın görülen bir tür deri hastalığıdır. Genç ve erişkinlerde daha sık görülen bu hastalık, önemli bir sağlık problemi olmasa da cilt yüzeyinde kalıcı izlere yol açabilir.

Sivilce Nedir?

Sivilceler, cildin orta katmanındaki yağ salgılayan kanalların tıkanması ile ortaya çıkar. Pilosebase ünite adlı cilt altı yağ katmanlarının yangısal reaksiyonu, özellikle ergenlik döneminde görülen önemli kozmetik problemlerden biridir. 

Sıklıkla cilt üzerinde, yüz, omuz, sırt ve göğüs bölgesinde bulunan akneler, çoğunlukla ergenlik çağında oluşmaya başlar ve bazı kişilerde 40'lı yaşlara kadar görülebilir. Farklı bir deyişle sivilceler, ergen popülasyonunun %80'inde görülür. 25 yaş ve üzeri kadınlarda %10 oranında rastlanan akne problemi, erkeklerde ise %3 seviyesindedir. Bu durum çoğunlukla 40'lı yaşlara kadar bu seviyede seyreder. 

Erişkinlik döneminde kadınlarda çok daha sık görülen sivilce oluşumu, çoğunlukla hormonal değişimlerden kaynaklanır. Kişinin fiziksel görünümünün yanı sıra psikolojisini de olumsuz etkileyebilen sivilcenin pek çok türü bulunur. Sivilce tedavisi konusuna geçmeden önce, sivilce türlerini tanımak gerekir.

Sivilce Türleri Nelerdir?

Sivilce, oluşan deri lezyonuna ve akne lezyonunun formuna göre ayrı ayrı sınıflandırılır. Sivilce varlığında oluşan deri lezyonları şu şekilde sıralanabilir:

• Komedonlar: 1 ila 3 mm. boyutunda olan komedonlar, siyah nokta olarak da bilinir. Yağlı cilt sıvısı olarak da tanımlanabilen sebumun oksitlenmesinden kaynaklanan komedonlar dokunulmadığında iltihap oluşumuna yol açmaz ve kendiliğinden yok olabilir.
• Papüller: 5 mm'den küçük boyutta, iltihaplı ve kırmızı renkli sivilce türüdür. Genellikle dokunulduğunda acıya yol açan papüller, sıcaktır. Kendiliğinden kaybolabilen papüller, zaman zaman püstüllere de dönüşebilir.
• Püstüller: 5 mm'den büyük boyuttaki irinli, sarı renkli sivilcelerdir. Drene edildikten sonra kaybolabileceği gibi aynı noktada tekrar ortaya çıkabilir.
• Nodüller: Büyük boyuta sahip olan nodüller, yuvarlak şekilli ve iltihaplıdır. Cildin yüzey kısmında ya da altında olabilir. Zaman zaman apse oluşumuna yol açan bu akne türü, kendiliğinden patlayabilir ve cilt yüzeyinde iz bırakabilir.

• Akne Konglobata: Şiddetli kist oluşumuna yol açan bu tür, sırt ve göğüs kısmında daha sık görülür. Cilt yüzeyinde derin iz kalmasına yol açan akne konglobataya âdet düzensizliği ya da PKOS (Polikistik Over Sendromu) olan kadınlarda daha sık rastlanır.
• Akne Fulminans: Sıklıkla ergenlik dönemindeki erkeklerde görülen akne fulminans, kistik yapıya sahip bir sivilce türüdür. Bu sivilce türü aniden irinleşebilir ve yara oluşumuna yol açabilir. Zaman zaman kişide yorgunluk, hâlsizlik, ateş ve kan değerlerinde değişim gibi belirtilere yol açabilir.
• Akne Vulgaris: Ergenlik döneminde sıklıkla görülen basit akne türüdür. Çoğunlukla yüz bölgesinde görülen sivilceler, kapalı papüller şeklindedir. Kist oluşumuna, nodüllere ve yara izine yol açmaz.

Sivilce Neden Çıkar?

Sivilce oluşumunda genellikle genetik yatkınlık rol oynar. Kişinin ailesinde sivilce sorunu olması bile tek başına aknenin nedenidir. Ancak, hormonal değişim, farklı sağlık problemleri, stres ve yanlış kozmetik ürünlerinin kullanımı gibi nedenler de akne oluşumuna yol açabilir. Sanılanın aksine, sivilce oluşumunun çikolata ya da yağlı gıdaların tüketimiyle ilişkisi bulunmaz. Ancak süt ve süt ürünleri ile akne oluşumu arasında bağlantı olduğunu gösteren kısıtlı çalışmalar bulunur. 

Ayrıca şeker, tatlandırıcı içeren ürünler, beyaz un ile yapılan unlu mamuller, şekerli içecekler de akne gelişimine neden olabilir. Vücuttaki tüm doku ve organlara zarar veren sigara kullanımı, sivilcenin yanı sıra pek çok farklı cilt sorununa yol açabilir. Yapılan araştırmalarda sigara içenler arasında akne görülme oranı %41 iken bu oran, sigara içmeyenlerde %9'dur. 

Ergenlik döneminde hızla değişen hormonal düzen, sıklıkla sivilceye yol açar. Yağ bezlerinin büyümesine ve saç foliküllerinde daha fazla sebum üretilmesine yol açan androjenler, özellikle ergenlik dönemindeki sivilcelerin sebebi olarak açıklanabilir. Ergenlik döneminde artışa geçen bir diğer hormon olan testosteron, erkeklerde penis, testis gibi organların gelişimini ve sperm üretimini sağlarken kadınlarda kas ve kemik gücünün korunmasında rol oynar. 

Yapılan çalışmalarda kan düzeyinde testosteron hormonunun artması ile sivilce oluşumunun tetiklendiği gözlenmiştir. Ayrıca sonbahar ve kış mevsimleri de akne oluşumunu tetikleyebilir.

Sivilce Nasıl Geçer?

Sivilcelerin sıkılarak patlatılması doğru değildir. Deriye zarar veren bu eylem, enfeksiyonun yayılımını kolaylaştırarak daha fazla aknenin ortaya çıkmasına ve var olan sivilcelerin iyileşmesinin gecikmesine neden olur. Sivilcelerin cilt üzerinde oluşturduğu kötü görünümün, kozmetik ürünlerle giderilmeye ya da kapatılmaya çalışılması da sivilce oluşumunu artırabilir. 

Sivilcelerin büyük bir kısmı kendiliğinden yok olsa da farklı tedavi yöntemleriyle iyileşme süreci hızlandırılabilir. Ancak bu tedaviye verilen yanıtın alınması uzun sürebilir. Dolayısıyla sivilce tedavisi için verilen ilaçların önerilen dozda ve belirlenen süre boyunca kullanılması son derece önemlidir.

Sivilceye İyi Gelen Gıdalar Nelerdir?

Aknenin iyileşmesini hızlandıran bazı besinler bulunur. Yoğurt, ayran ve kefir gibi probiyotik içeren gıdalar cilt dostudur. Ayrıca hücre yenilenmesini hızlandıran Omega-3 yağ asitleri ve A, D ve E vitaminleri, aknenin yok edilmesine katkı sağlayabilir. Yeşil çay, sebum üretimini azaltır. Dolayısıyla cildin yağlanmasını geciktirerek sivilce oluşumunu engelleyebilir.

Sivilceli Cilt Nasıl Temizlenir?

Sivilceli cildin temizliği için aknelerin sıkılması kesinlikle önerilmez. Bu durum cildin kalıcı olarak hasarlanmasına ve yüzde yara izi kalmasına neden olabilir. Yüz temizliği, yüz için özel olarak geliştirilen sabun ve yüz temizleyici solüsyonlar ile sabah ve akşam olmak üzere günde 2 kez yıkanarak yapılabilir. Yıkama işlemi sırasında cilt, dairesel hareketlerle ovulmalı fakat sivilcelerin patlatılmamasına dikkat edilmelidir. Yüzün nemlendirilmesi için yağsız nemlendirici kremler kullanılabilir.

Güneşe çıkarken kullanılan güneş kreminin yağsız olması da son derece önemlidir.

Sivilce Tanısı Nasıl Konur?

Sivilceler, kişilerin fiziksel görünümlerinin yanı sıra psikolojilerinin de olumsuz etkilenmesine neden olabilir. Bazı durumlarda kişinin mimiklerini dahi kullanamamasına yol açan akneler, zaman zaman acıya da neden olabilir. Farklı sağlık problemlerinden dolayı da oluşabilen sivilceler, her zaman kozmetik bir problem değildir. Bu gibi durumlarda akne tedavisi için hekime gidilmelidir. 

Hekim öncelikle akneleri inceler. Kişinin yüzü, sırtı ve göğsü; sivilce varlığı, aknenin türü, aknenin acılı ya da iltihaplı olup olmadığı açısından değerlendirilir. Özellikle kadınlarda âdet düzensizliği ve / veya aşırı tüylenme olup olmadığı kontrol edilir. Bazı vakalarda yumurtalık kistleri, tip-2 diyabet ve hormonal bozukluk gibi sağlık problemleri de akne oluşumuna yol açabileceğinden hekim, farklı tetkikler yapılmasını isteyebilir. Elde edilen bulgular eşliğinde akne tanısı koyulur.

Sivilce Tedavisi Nasıl Yapılır?

Sivilce oluşumuna yol açan farklı bir hastalık varlığında öncelikle odak hastalık tedavi edilir. Bunun haricindeki vakalarda tedavi, kişinin sivilcelerinin türüne ve şiddetine bağlı olarak farklı şekillerde düzenlenebilir. Hekim, akne tedavisi için topikal retinoid, antibiyotik, azelaik asit, izotretinoin tabletleri ve sistemik retinoidler gibi farklı ilaç türlerini reçete edebilir.

İlaç kullanımının yanı sıra cilt temizliği için kişinin cilt tipine ve cilt pH'ına uygun temizleyici ürünler önerebilir. Sivilce tedavisinde iyileşme, tedaviye başlandıktan birkaç ay sonra görülür. Bu yüzden verilen ilaçlar, hekimin önerdiği dozda ve süreyle kullanılmalıdır. Akne tedavisi için, lezyon içine steroid enjeksiyonu gibi farklı küçük cerrahi işlemlerde uygulanabilir.

Sivilce Lekeleri İçin Ne Yapılabilir?

Sivilce tedavisinden sonra sivilcenin deri içinde yerleşim derinliğine ve cilt rengine göre ciltte değişik yoğunlukta lekeler kalabilir. Cilt lekeleri özellikle beyaz tenli kişilerde daha belirgindir. Bu lekeler koyu renkli ciltlerde yaklaşık 6 aylık bir sürede düzelir. Lekelerin daha kolay kaybolabilmesi için mevsim fark etmeksizin yüksek koruma faktörlü (50+) güneş yağı kullanılması ve cildin güneşten korunması önerilir.

Sivilce İzleri Geçer Mi? Sivilce İzlerine Ne İyi Gelir?

Derin yerleşen veya patlatılan sivilceler iyileşirken iz bırakır. Bu izlerden kurtulmak için farklı lazer yöntemleri kullanılabilir. Lazer tedavisinin türüne kişinin cilt rengi ve lezyonlarına göre karar verilmelidir ve bir uzman denetiminde uygulanmalıdır.

Sivilce izlerinin yok edilmesinde en etkili tedavi fraksiyonel lazer ile yapılmaktadır. Bu yöntemde cilt altında hasar görmüş bağ dokusu (kollajen) yok edilir ve taze kollajen oluşumu gerçekleştirilir. Bu işlemden sonra derideki kök hücreler aktifleştir ve yeni epitel hücreleri yardımıyla epitel örtüsü yenilenir.

Daha yüzeyel yerleşimli sivilce izlerinin tedavisinde kimyasal soyma (peeling) yöntemi kullanılabilir. Burada amaç cildin üst tabakasının farklı güçteki kimyasallar aracılığıyla soyulması ve sivilce izinin yol açtığı çukurun zamanla düzleştirilmesidir. Bu yöntem aynı zamanda rutin cilt bakımının bir parçası olarak da kullanılır. Kimyasal soyma sonrasında alttaki taze, parlak ve pürüzsüz cilt ortaya çıkar. Fakat dış ortamla ilk kez karşılaşan bu cilt katmanını özellikle güneşten korumak gerekir. 

Kimyasal madde uygulaması olduğu için hafif kızarıklık, soyulma ve pullanma görülebilir. Cilt iyi nemlendirilmeli ve kimyasallara mutlaka uzmanlar karar vermelidir. Kimyasalların ciltte alerjiye yol açabileceği her zaman akılda tutulmalıdır.