Ertesi Gün Hapı: Nedir, Nasıl Kullanılır, Yan Etkileri ve Fiyatı

Beklenmedik bir anda korunmasız cinsel ilişki yaşanması veya kullanılan doğum kontrol yöntemlerinin işe yaramaması, doğal olarak endişeye ve belirsizliğe yol açabilir. Tam da böyle hassas anlarda çözüm olarak akla sıkça ertesi gün hapı gelir. Ancak, bu konuda doğru, güvenilir bilgiye ulaşmak, sağlığınız için bilinçli bir adım atmayı mümkün kılar. Ertesi gün hapı nedir, hangi durumlarda ve nasıl kullanılır gibi soruların yanı sıra, yan etkileri hakkında bilgi sahibi olmak da önemlidir.

Öncelikle bilmeniz gerekir ki, ertesi gün hapı birincil bir doğum kontrol yöntemi değildir. Yani, düzenli korunmanın yerine sürekli kullanılması önerilmez. Bu hap, beklenmedik durumlarda başvurulan ve yalnızca acil durumda kullanılabilecek bir acil doğum kontrol yöntemidir. Doğum kontrol haplarının unutulması, kondomun yırtılması veya korunmasız ilişkinin yaşanması gibi istenmeyen durumlarda gebelik riskini azaltmak için kullanılır. Hedefi, yumurtlama veya döllenmenin gerçekleşme olasılığını düşürmek ve istenmeyen gebeliği engellemektir.

Ertesi gün hapı genellikle cinsel ilişkiden sonraki 72 saat içerisinde alınmalıdır. Ne kadar erken alınırsa, etkisi o kadar yüksek olur. Yan etkiler arasında baş ağrısı, mide bulantısı, düzensiz adet görme, yorgunluk veya göğüslerde hassasiyet gibi geçici şikayetler olabilir. Herkeste farklı etkiler görülebileceği için, endişeleriniz ve sorularınız olduğunda mutlaka bir sağlık profesyoneline danışmanız önemlidir.

Ertesi Gün Hapı Nedir ve Ne İşe Yarar?

Ertesi gün hapı, korunmasız cinsel ilişki veya kullanılan doğum kontrol yöntemlerinin beklenmedik bir şekilde başarısız olması durumunda devreye giren, yüksek doz hormon içeren bir acil kontrasepsiyon yöntemidir. Bu haplar, yumurtlamayı geciktirerek veya durdurarak, sperm ile yumurtanın birleşme olasılığını düşürür. Böylece, döllenme gerçekleşmeden gebelik oluşumu engellenmeye çalışılır ve istenmeyen gebelik önlenir. Özellikle, gebeliğin henüz rahme yerleşmeden önce engellenmesi hedeflenir.

Ertesi gün hapının düzenli bir doğum kontrol yöntemi olmadığının altını çizmek gerekir. Sadece acil durumlarda ve tek seferlik kullanılması gereklidir. Mesela, kondomun yırtılması, doğum kontrol hapının unutulması ya da herhangi bir korunma yöntemi kullanılmaması gibi beklenmedik anlarda gebelik riskini azaltmak için tercih edilir. En yaygın acil kontrasepsiyon ilaçları, korunmasız ilişkiden sonraki ilk 72 saat içinde alınarak etkili olur. Bazı yeni nesil haplar ise 120 saate kadar kullanılabilmektedir; ancak, hap ne kadar erken alınırsa etki oranı o kadar yüksek olur.

Burada açıkça ve net bir şekilde vurgulamak gerekir: Ertesi gün hapı ile mevcut bir gebeliği sonlandırmak mümkün değildir. Yani, bu hap bir kürtaj hapı değildir ve başlamış gebelik üzerinde hiçbir etkisi yoktur. Gebelik bir kere rahme yerleştikten sonra, ertesi gün hapının herhangi bir etkisi olmaz. Bu hap, yalnızca döllenmeyi veya döllenmiş yumurtanın rahime tutunmasını önlemeye çalışır. Var olan bir gebeliği düşürmez ve kesinlikle gebelik sonlandırma amacıyla kullanılmamalıdır.

Bu ilaçların kullanımıyla ilgili detaylı bilgi almak veya herhangi bir şüphe durumunda mutlaka bir sağlık profesyoneline danışılmalıdır.

Ertesi Gün Hapı Nasıl Çalışır? (Etki Mekanizması)

Ertesi gün hapı nasıl çalışır sorusunun yanıtı, vücuttaki doğal üreme sürecini geçici olarak değiştiren hormonal etkiye dayanır. Ertesi gün haplarının en önemli işlevi, yumurtlamayı engelleme ya da yumurtlamayı geciktirme yoluyla olası bir gebeliği önleme mekanizmasını devreye sokmaktır.

Kadınlarda her ay gerçekleşen yumurtlama, gebelik için temel bir aşamadır. Korunmasız cinsel ilişki sonrasında sperm, kadın üreme yollarında birkaç güne kadar canlı kalabilir. Ertesi gün hapı, içerdiği hormonlar sayesinde yumurtalıkların olgun bir yumurta hücresi salmasını geciktirir veya tamamen engelleyebilir. Eğer yumurta henüz yumurtalıklardan salınmamışsa ve hap uygun zamanda alınmışsa, bu mekanizma ile yumurtlamayı engelleme sağlanır. Böylece, sperm ile yumurtanın birleşmesi büyük oranda önlenir. Bu, hapın koruyuculuğu açısından en temel ve güçlü etkisidir.

Ek olarak, ertesi gün hapı rahim ağzı salgısını daha koyu ve yapışkan hale getirir. Bu değişim, spermlerin rahme ve yumurtaya ulaşmasını fiziksel olarak zorlaştırır. Bazı durumlarda ise rahim iç tabakasının yapısını değiştirerek, döllenmiş bir yumurtanın rahme tutunmasını da engelleyebilir. Fakat asıl ve en güvenilir etkisi, yumurtlamayı engelleme veya geciktirme üzerinedir.

Unutulmamalıdır ki, ertesi gün hapı mevcut bir gebeliği sonlandırmaz. Yani döllenme zaten gerçekleşmiş ve döllenmiş yumurta rahme tutunmuşsa, bu ilacın bir etkisi olmaz. Bu nedenle ertesi gün hapı, düşük yapmak için değil, sadece acil bir yöntem olarak kullanılır. Korunmasız ilişkiden sonra mümkün olan en kısa sürede almak, döllenmenin gerçekleşmesini önlemekte ve hapın etki oranını artırmakta en önemli faktördür.

Ertesi Gün Hapı Ne Zaman ve Hangi Durumlarda Kullanılır?

Ertesi gün hapı, istenmeyen gebelik riskini azaltmak için acil durumlarda başvurulan bir yöntemdir. Peki, ertesi gün hapı ne zaman kullanılır ve hangi koşullarda tercih edilmelidir? Zamanlama, bu yöntemin başarısı açısından hayati önem taşır ve "ne kadar erken, o kadar etkili" mesajı mutlaka akılda tutulmalıdır.

Ertesi gün hapı ne zaman kullanılır? Hap, korunmasız cinsel ilişki sonrasında veya kullanılan doğum kontrol yönteminin başarısız olduğu fark edildiğinde, mümkün olan en kısa sürede alınmalıdır. En yüksek etki ilk 24 saat içerisindedir. Bu sürede kullanıldığında, gebelik önleyici başarı oranı %98’e kadar çıkabilir. İlişkiden yalnızca birkaç saat sonra alınması, hapın etkinliğini en üst seviyeye taşır.

İlişkiden kaç gün sonra ertesi gün hapı kullanılabilir? Bu, hapın içerdiği etken maddeye bağlıdır:

• Levonorgestrel içeren ertesi gün hapları, korunmasız cinsel ilişkiden sonraki ilk 72 saat (3 gün) içinde alındığında etkilidir. Ancak, başarı oranı alınan zamana göre değişir. İlk 24 saat içinde yaklaşık %98 olan başarı, 48.saate kadar %85–90’a, 72. saatten sonra ise daha düşük seviyelere iner.
• Ulipristal asetat içeren ertesi gün hapları ise ilişkiden sonraki 120 saate (5 gün) kadar kullanılabilir. Fakat, 72 saati aştıktan sonra etkinlik oranı %75’in altına düşer. Dolayısıyla, koruyucu etkinin azalmasını önlemek için hap mümkün olan en erken zamanda alınmalıdır.

• Korunmasız cinsel ilişki yaşanması: Hiçbir doğum kontrol yöntemi kullanılmadığında.
• Kondomun yırtılması, kayması veya yanlış kullanılması: Bariyer yöntemlerinin başarısız olması.
• Doğum kontrol hapının unutulması: Arka arkaya birkaç gün hap alınmadığında koruyuculuk azalır.
• Diyafram veya servikal başlığın yerinden çıkması gibi mekanik yöntem problemi.
• Geri çekilme yönteminin başarısızlığı veya şüpheli durumlar.
• Cinsel saldırı durumları: Rıza dışında yaşanan durumlarda gebelik riskini en aza indirmek için.

Ertesi Gün Hapının Olası Yan Etkileri Nelerdir?

Ertesi gün hapı, acil durumlarda istenmeyen gebeliği önlemede etkili olsa da içerdiği yüksek hormon dozu nedeniyle bazı geçici yan etkilere yol açabilir. Bu ertesi gün hapı yan etkileri genellikle hafif ve kısa sürelidir, çoğu zaman birkaç gün içinde kendiliğinden düzelir. Her bireyde etkiler farklı yoğunlukta hissedilebilir ve vücudun hormonsal değişikliklere verdiği doğal tepkiler olarak değerlendirilir.

En sık görülen ertesi gün hapı yan etkileri şunlardır:

• Adet düzensizliği: En yaygın etkilerden biridir. Hap alımından sonra adet döngünüzde değişiklikler gözlemlenebilir; adet kanaması normal tarihten birkaç gün önce veya sonra başlayabilir. Ayrıca kanamanın miktarı artabilir, azalabilir ya da farklı uzunluklarda sürebilir.
• Ara kanama: Adet döneminden bağımsız olarak hafif ara kanama veya lekelenme yaşanabilir. Bu durum, vücudun hormonal değişikliklere uyum sağlaması sonucunda ortaya çıkar ve genellikle geçicidir.
• Mide bulantısı: Pek çok kullanıcıda mide bulantısı hissedilebilir. Nadirde olsa kusma gelişebilir. Özellikle ilacı aldıktan sonraki ilk iki saat içinde kusma olursa, hapın etkisi azalmış olabileceği için doktora danışmak ve gerekirse ikinci bir doz almak gerekebilir.
• Baş ağrısı ve baş dönmesi: Hormonal değişiklikler baş ağrısı ya da hafif sersemlik yaratabilir.
• Göğüslerde hassasiyet: Meme bölgesinde dolgunluk veya hassasiyet hissi oluşabilir.
• Yorgunluk ve halsizlik: Bazı kişiler hap sonrasında daha yorgun veya halsiz hissedebilir.
• Karın ağrısı veya kramplar: Alt karın bölgesinde hafif kramplar ya da rahatsızlık hissi oluşabilir.
• Duygusal dalgalanmalar: Hormon seviyelerindeki değişimler nedeniyle ruh halinde geçici dalgalanmalar, hassasiyet veya sinirlilik görülebilir.

Ertesi Gün Hapının Etkinliğini Azaltan Faktörler

Ertesi gün hapı, acil durumlarda gebelik riskini azaltmada etkili bir çözümdür; ancak bazı faktörler, hapın koruyuculuğu üzerinde olumsuz etki yaratabilir. Bu faktörleri bilmek, ilaçtan en doğru şekilde faydalanmak için önem taşır. Hapın koruyucu etkisi, en yüksek oranda mümkün olan en kısa sürede alındığında görülebilir; zaman geçtikçe ertesi gün hapının etkinliği azalır.

İlacın alımından sonraki ilk iki saat içinde kusma olursa, hapın vücut tarafından emilimi eksik olabilir ve koruyuculuk ciddi şekilde düşer. Bu durumda, tekrar doz alınması gerekebilir. Ayrıca, bazı ilaçlarla etkileşim de ertesi gün hapının etkinliği üzerinde belirgin bir risk oluşturur. Özellikle bazı antiepileptik ilaçlar ve rifampisin gibi belirli antibiyotikler, karaciğer enzimlerini artırarak hapın hormonlarının daha hızlı parçalanmasına yol açabilir ve hapın koruyuculuğunu azaltabilir. Düzenli ilaç kullanan kişilerin, ertesi gün hapı kullanmadan önce mutlaka bir sağlık profesyoneline danışması gerekir.

Bir diğer önemli faktör ise vücut kitle indeksi (VKİ)'dir. Son yıllarda yapılan araştırmalar, VKİ'si yüksek olan bireylerde (aşırı kilolu olanlarda), ertesi gün hapının etkinliğinin bir miktar azalabileceğini göstermektedir. VKİ yüksek olan kişilerde hormonal ilaçların vücutta dağılımı ve etkisi farklılaşabilir. Bu nedenle, hapın etkisi normal kilolu bireylere kıyasla daha düşük olabilir.

Ertesi gün hapı alındıktan sonra, tekrar korunmasız cinsel ilişki yaşanırsa, mevcut doz sonraki ilişki için koruma sağlamaz ve yeni bir gebelik riski doğar. Bu nedenle hapın koruyuculuğu; kullanılma zamanı, ilaç etkileşimleri, VKİ ve ilacın tam olarak emilmesini engelleyen kusma gibi faktörlerden etkilenebilir. Hapı kullanmadan önce, özel bir sağlık durumu ya da sürekli ilaç kullanımı varsa, mutlaka bir uzmana danışmak faydalı olacaktır.