Karaciğer, vücudumuzun en fazla görevi üstlenen, önemli organlarından biridir. Sindirimden bağışıklığa, besin ögesi depolanmasından vücuttaki atıkların uzaklaştırılmasına ve kanın pıhtılaşmasına kadar birçok işlevin yerine getirilmesinde temel görev karaciğere aittir. Çeşitli hastalıklara bağlı olarak karaciğerin işlevini yerine getiremez hale gelmesi, karaciğer yetmezliği olarak adlandırılır. Belirli bir evreden sonra karaciğer yetmezliği için tek çözüm karaciğer naklidir.
Karaciğer Nakli Nedir?
Karaciğer nakli veya tıbbi adıyla karaciğer transplantasyonu, kadavradan veya canlı bir vericiden gerçekleştirilebilir. Karaciğer transplantasyonlarının büyük bir kısmı siroz hastalığı nedeniyle uygulanır. Doğru zamanda, başarılı bir operasyon ile karaciğer nakli gerçekleştirildiğinde başarı oranı oldukça yüksektir.
Karaciğer nakli, karaciğeri yeteri kadar çalışmayan, organ nakline ihtiyaç duyan hastalara; beyin ölümü gerçekleşmiş olan kadavradan veya canlı bir vericiden alınan karaciğerin nakledilmesidir. Son dönem karaciğer yetmezliğinde veya akut karaciğer yetmezliği vakalarında hayat kurtaran tedavi olan karaciğer nakli genel cerrahi birimleri tarafından gerçekleştirilir.
Kronik karaciğer yetmezliği ve bu durumun en yaygın nedeni olan sirozun haricinde karaciğer transplantasyonu, bazı kalıtımsal ve metabolik hastalıkların tedavisi için de gerekli olabilir. Operasyonun gerçekleştirilebilmesi için öncelikle hastanın yetersiz çalışan karaciğeri tamamen çıkarılmalıdır. Donörden, hastanın kilosuna göre uygun olan karaciğer kısmı (sağ veya sol lob) alınarak nakledilir.
Canlı vericiden yapılan nakillerde karaciğerin kendini yenileyebilmesi nedeniyle verici, karaciğer nakli sonrasında herhangi bir yetersizlik yaşamaz. Genel cerrahi birimlerince gerçekleştirilen operasyonlar arasında en komplike ve yorucu operasyon türlerinden bir tanesidir. Bu nedenle bu konu üzerinde uzmanlaşmış bir transplantasyon ekibi tarafından tam donanımlı hastanelerde gerçekleştirilmelidir. Yalnızca operasyondan ibaret olmayan karaciğer nakli; nakil öncesi ve nakil sonrasında çeşitli tedaviler ve titiz önlemler gerektirebilen, ayrıca takibin de oldukça önemli olduğu hassas bir süreci kapsar.
Florence Nightingale Hastaneleri Karaciğer Nakli Merkezi hakkında detaylı bilgi için: Karaciğer Nakli Merkezi
Karaciğer Nakli Kimlere Yapılır?
En yaygın olarak karaciğer yetmezliğinde uygulanan karaciğer nakli, hem akut hem de kronik yetmezliklerin tedavisi için gerekli olabilen bir prosedürdür. Çeşitli ilaçların kullanımına bağlı olarak veya fungal hastalıklar sonucunda kısa dönemde ani olarak gelişen akut karaciğer yetmezliği, hızlı bir şekilde ilerleyerek karaciğer naklini zorunlu kılabilir. Ayrıca beslenmeye ilişkin sorunlar, karaciğer kanserleri, hepatit B ve C virüslerinin enfeksiyonu veya taşıyıcılığı, safra yollarına ilişkin hastalıklar, aşırı alkol kullanımı, vücutta aşırı demir birikimi (hemokromatoz) ve siroz gibi nedenlerle gelişen kronik karaciğer yetmezliğinde de son döneme gelindiğinde tek çözüm yolu karaciğer naklidir.
Nadir görülen doğumsal metabolik hastalıkların tedavisinde de karaciğer nakline başvurulabilir. Son dönem karaciğer sirozu hastalarında beklenen yaşam süresinin bir yılın altında olması halinde hastalara karaciğer nakli olmaları önerilir. Hastalığın türü, hastanın yaşı ve sağlık durumu gibi faktörler göz önünde bulundurularak özellikle de canlı bir vericisi bulunan hastalarda bu sürecin daha erkene alınması gerekebilir. Her ne kadar zorlu bir süreç ve ciddi bir operasyon gerektirse de karaciğer transplantasyonu, zamanında yapılması halinde %75-80 gibi yüksek bir başarı oranına sahiptir.
Karaciğer Nakli Nasıl Yapılır?
Organ naklinin gerçekleştirilebilmesi için kan grubu hasta ile aynı olan canlı bir verici veya organ bağışı yapmış olan ve karaciğer nakline uygun bir kadavra gerekir. Kadavradan yapılacak nakillerde hastanın durumunun aciliyeti, yaş faktörü gibi niteliklere bakılarak nakil bekleyen hastalar sıraya alınır. Gönüllü bir canlı vericisi bulunan hastalarda ise uygun zamanda nakil süreci planlanabilir.
Kan grubu hasta ile aynı olan ve nakil olmak için uygun sağlık durumuna sahip olan tüm bireylerden karaciğer nakli yapılabilir. Hasta ile donör arasında dördüncü dereceye kadar akrabalık ilişkisi bulunması naklin başarı oranını yükseltir. Operasyon öncesinde donör üzerinde yoğun araştırmalar yapılarak özellikle de canlı vericiler için donörün karaciğerini vermesine engel herhangi bir durumun olup olmadığı incelenir. Diyabet hastalığı, kalp ve böbrek hastalıkları, hipertansiyon, bazı psikolojik hastalıklar ve çeşitli enfeksiyon hastalıklarına sahip kişiler ile 18 yaşını doldurmamış olanlar donör olamaz.
Herhangi bir olumsuzluk söz konusu değilse operasyon planı yapılır ve hasta genellikle operasyondan birkaç gün öncesinde hastaneye yatırılır. Hastanın da tıbbi incelemeleri çok detaylı bir şekilde gerçekleştirilir ve operasyona uygunluk açısından birçok muayene ve tanı testi yapılır. Kan stoğu gerektiren bir operasyon olması nedeniyle nakil ameliyatından önce belirli miktarda kan hazır edilmelidir. Bu nedenle hasta yakınlarından kan bağışında bulunulması talep edilebilir. Nakil günü geldiğinde donör ve hasta farklı ameliyathanelerde aynı anda operasyona alınır. Öncelikle donörün ameliyatı başlatılır ve karaciğere ilişkin anatomik bir bozukluğun bulunmadığının görülmesinin ardından alıcı operasyonuna başlanır.
Canlı vericiden hastanın kilosuna uygun olacak şekilde karaciğerin bir bölümü alınarak hastanın çıkarılan karaciğerinin yerine yerleştirilir. Alıcı hastada ameliyat işlemleri devam ederken, vericinin operasyonu tamamlanır ve donör yoğun bakım ünitesine alınarak takipte tutulur.
Karaciğer Nakil Ameliyatı Kaç Saat Sürer?
Karaciğer transplantasyonu ameliyatı, bilinen en zorlu ameliyatlardan biridir. Ortalama 6-8 saat aralığında süren bu ameliyatlar bazı durumlarda 18 saate kadar uzayabilir. Karaciğer transplantasyonu alanında ileri düzey eğitimler almış, multidisipliner anlayışa sahip ve tecrübeli bir sağlık ekibinin yer alması, operasyon başarısı açısından oldukça önemlidir. Nakil işlemi, ameliyat süresince görüş ve desteğine ihtiyaç duyulabilecek tüm tıbbi birimlerin yer aldığı multidisipliner anlayışa sahip tam teşekküllü sağlık kuruluşlarında yapılmalıdır.
Son teknolojiye sahip cihazların yer aldığı görüntüleme üniteleri, yeterli teknik donanımı bulunduran ameliyathane ve nitelikli bir yoğun bakım ünitesinin yer alması, nakil işleminin yapılacağı sağlık kuruluşunda bulunması gereken bazı diğer özelliklerdir. Transplantasyon işleminin tamamlanmasının ardından hasta da tıpkı donör gibi yoğun bakım ünitesine alınır. Donör, operasyonun sorunsuz geçmiş olması halinde yapılacak tedavilerin ardından genellikle birkaç gün veya en çok 10 gün içerisinde iyileşerek taburcu edilebilecek duruma gelir.
Hasta ise organ naklinin ardından yaşamsal fonksiyonları normal dengeye ulaşıncaya dek yoğun bakımda tutulduktan sonra servise alınarak tedavisine burada devam edilir.
Karaciğer Naklinde Vericinin Riskleri Nelerdir?
Karaciğer naklinde vericinin riskleri, bu operasyona ilişkin en sık merak edilen konulardan bir tanesidir. Genel anlamda donör kişide karaciğer transplantasyonu operasyonunun yaşam kaybı riski %0,5 ve altındadır. Bu oldukça düşük bir risktir. Bununla birlikte karaciğer transplantasyonu operasyonuna başlandıktan sonra donörde görülen herhangi bir olumsuzluk nedeniyle operasyonun sonlandırılması olasılığı söz konusu olabilir.
Kesinin açılmasının ardından karaciğerde aşırı düzeyde yağlanma bulunduğunun görülmesi, anatomik bozuklukların saptanması, karın içinde kitlelerin tespit edilmesi gibi durumlarda veya karşılaşılan herhangi bir komplikasyon halinde operasyona devam edilemeyerek açılan kesi yeniden kapatılabilir ve ameliyat sonlandırılabilir. Bu nedenle yukarıda da belirtildiği üzere vericiden karaciğerin alınmasına ilişkin yapısal bir sorunun bulunmadığı anlaşılana dek alıcı hastanın operasyonu başlatılmaz.
Donörün ameliyatı sonrası karşılaşılabilecek nadir komplikasyonlar arasında safra kaçağı ve kanama yer alır. Her ne kadar çok nadir görülen durumlar olsa da yeni bir operasyon veya kan transfüzyonu gibi uygulamalar gerektirme olasılığı bulunan bu riskler konusunda donöre gereken bilgilendirmeler operasyondan önce yapılır. Ayrıca tüm operasyonlarda olduğu gibi yara bölgelerinde küçük enfeksiyonlar, kabızlık ve gaz sancısı gibi sindirim sorunları, anesteziye bağlı mide bulantısı ve kusma gibi geçici komplikasyon olasılıkları söz konusudur.
Karaciğerin kendini yenileyebilen bir organ olması dolayısıyla operasyon sonrasında bir bölümü alınmış olan donör karaciğeri, yaklaşık 6 hafta gibi bir süre içerisinde normal büyüklüğüne ulaşabilir. Bu nedenle sorunsuz geçen operasyonlar sonrasında donör açısından uzun vadeli bir sorun görülme olasılığı oldukça düşüktür.
Karaciğer Nakli Sonrasında Alıcı İçin Süreç Nasıl İşler?
Nakil olduktan sonra bir süre yoğun bakımda takip edilen ve ardından servise alınan hasta, yaklaşık 10 günlük tedavi sürecinin ardından evde dikkat etmesi gereken konular hakkında bilgilendirilerek taburcu edilir. Tıpkı diğer organ nakillerinde olduğu gibi karaciğer nakli sonrasında da hasta için organ reddi (rejeksiyon riski) söz konusudur.
Bu durumun önlenebilmesi için hastaların ömür boyu bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar (immün-suppresif ilaçlar) kullanması gerekir. İlaçlara rağmen bazı durumlarda organ reddine ilişkin bulgular gözlenebilir. Rejeksiyon bulgularının varlığı, karaciğer biyopsisi yoluyla araştırılabilir. Genellikle bu tip alevlenmeler doğru zamanda yapılan müdahale sonucunda tedavi edilebilir niteliktedir. Hasta açısından ameliyatın risk düzeyi, hastanın sağlık durumuna göre değişir.
Organ nakline ihtiyaç duyan hastalar genellikle ileri evre karaciğer yetmezliği bulunan, buna bağlı olarak ağır hasta olarak tanımlanabilen ve vücut rezervleri tükenmiş olan bireylerden oluşur. Karaciğer transplantasyonunun büyük çaplı bir ameliyat olduğu da göz önünde bulundurulduğunda, operasyon riskinin tamamen hastanın durumunun ağırlığına bağlı olarak gündeme geldiğinden söz edilebilir. Canlı bir vericiden karaciğer nakli olan hastalar için sağkalım oranlarının kadavradan nakil olan hastalara oranla daha yüksek olduğu görülmektedir.
Fakat nakil bekleme süresinin canlı vericiden nakil olan hastalarda daha kısa olması, kadavradan nakil olmayı bekleyen hastaların bu süreçte daha fazla ağırlaşması gibi etkiler de söz konusu olabileceğinden bu konu hakkındaki araştırmalar devam etmektedir. Organ nakli gerçekleştirilirken, alıcı hastada büyük yapılı damarlar kesilip dikilir. Bu sebeple hastalarda ciddi kanamaların görülme olasılığı mevcuttur.
Bir diğer cerrahi operasyon riski olan enfeksiyon olasılığı, organ nakli olan hastalar için oldukça tehlikeli olabilir. Bu hastalarda görülen enfeksiyonlar, kullanılan bağışıklık baskılayıcı ilaçlar nedeniyle ağır seyredebilir. Dolayısıyla enfeksiyon riskine yönelik, sağlık ekibi tarafından verilen öneriler doğrultusunda hareket etmek oldukça önemlidir.
Karaciğer nakline ilişkin bir diğer merak edilen konu ise karaciğer nakli sonrası yaşam süresi ve yaşam kalitesidir. Bu konu hem operasyonun doğru zamanda gerçekleştirilmesi hem de operasyon başarısı ile doğrudan ilişkilidir. Ayrıca hastanın özel durumları, eşlik eden diğer hastalıkları gibi birçok faktör de bireysel farklılıklara yol açabilir. Genel olarak tecrübeli bir ekip tarafından gerçekleştirilen başarılı bir karaciğer nakli sonrasında hastaların yaklaşık %75’inde yaşam süresinin beş yılın üzerinde olduğu görülür.
Sadece bir nakilden ibaret olmayan karaciğer transplantasyonunun ardından ömür boyu kullanılması gereken ilaçların düzenli şekilde kullanımı, hekim tarafından önerilen aralıklarla gidilmesi gereken kontrollerin aksatılmaması sağlıklı yaşam süresinin uzatılmasında önemli bir etkiye sahiptir.
Eğer siz de karaciğer nakli olmaya hazırlanıyorsanız, bu süreci sağlıklı bir şekilde atlatabilmek için hekiminiz tarafından verilecek önerilere gereken hassasiyeti göstermenizde fayda vardır. Herhangi bir karaciğer hastalığınız var ise rutin kontrollerinizi zamanında yaptırarak karaciğer yetmezliğini önlemeye yardımcı olabilir veya erken evrede tespitini sağlayabilirsiniz. Ayrıca organ bağışı yaparak ve çevrenizdeki bireyleri de organ bağışı yapmaya yönlendirerek nakil bekleyen hastalara yaşam umudu olabilirsiniz.
Karaciğer nakli ile ilgili merak ettikleriniz için Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine danışabilirsiniz. İletişim formunu kullanarak ya da 444 0436 numaralı telefonu arayarak uzman ekibimize ulaşabilirsiniz.
Randevu Alın
E-Sonuç
Sizi Arayalım