Tıp dünyasında ve özellikle yoğun bakım ünitelerinde sıkça karşılaşılan, halk arasında ise genellikle tam olarak bilinmeyen önemli terimlerden biri “entübe”dir. Peki, entübe nedir ve bu süreç neyi ifade eder? Entübe etmek, hastanın solunum yolunu güvenli şekilde açık tutmak ve mekanik solunum cihazı aracılığıyla hastanın nefes almasını sağlamak anlamına gelir.
Yaşam kurtarıcı bir tıbbi müdahale olan entübasyon, kimi zaman acil durumlarda, kimi zaman uzun süreli tedavi süreçlerinde uygulanır. Ciddi solunum yetmezliği görülmesi, ağır enfeksiyonlar, kafa travmaları, büyük cerrahi operasyonlar sonrası ya da bilincin kapanması gibi durumlarda, kendi başına nefes alamayan hastalara entübasyon yapılır.
Entübe (Entübasyon) Nedir?
Entübasyon, kişinin kendi başına nefes alamadığı durumlarda uygulanan kritik bir tıbbi müdahaledir. Peki, entübasyon nedir? Temelde bu işlem, soluk borusuna (trakeaya) tüp yerleştirilmesi anlamına gelir ve genel olarak trakeal entübasyon olarak adlandırılır. Uygulama yoluna göre ise ağızdan yapılanına endotrakeal entübasyon, burundan yapılanına ise nazotrakeal entübasyon denir. Bu tüp, hastanın akciğerlerine düzenli oksijen akışını sağlamak ve solunumun kesintisiz devam etmesini mümkün kılmak için kullanılır.
Entübasyon nedir ve neden bu kadar önemlidir? Solunum yetersizliği, ağır enfeksiyonlar, travmalar, bazı cerrahi işlemler ya da bilincin kapanması gibi durumlarda vücudun ihtiyaç duyduğu oksijeni doğal şekilde sağlamak mümkün olmaz. Bu noktada, endotrakeal tüp yardımıyla hastanın hava yolu güvence altına alınır ve yaşamsal organlara oksijen taşınması sağlanır.
Entübasyon işlemi sırasında, yerleştirilen tüp genellikle bir solunum cihazı (ventilatör) ile birleştirilir. Bu cihaz, hastanın akciğerlerine kontrollü şekilde hava ve oksijen gönderir, vücutta biriken karbondioksitin atılmasına yardımcı olur. Böylece, hastanın yaşamsal fonksiyonlarının sürdürülmesine olanak tanınır.
Entübasyon, özellikle yoğun bakımda, genel anestezi altında yapılan ameliyatlarda veya ciddi solunum yetmezliği vakalarında hayat kurtarıcı bir yöntemdir. İşlem sırasında hastanın konforu için sedasyon veya anestezi uygulanır ve tüpün doğru yerleştirildiği sürekli olarak kontrol edilir. Entübasyon, tıbbi bakımda güvenli solunum desteği sağlamak açısından vazgeçilmezdir.
Entübasyon Neden ve Hangi Durumlarda Gerekli Olur?
Entübasyon, hastanın kendi kendine yeterli solunum sağlayamadığı veya hava yolunun tehlikede olduğu kritik durumlarda uygulanan hayati bir tıbbi müdahaledir. Bu işlemle birlikte hastanın hava yolu açık tutulur, gerektiğinde bir mekanik solunum cihazına bağlanarak yaşamsal oksijen desteği sağlanır. Aşağıda entübasyon gerektiren durumlar madde madde açıklanmıştır:
- Hava Yolu Tıkanıklığı: Yabancı cisim, ciddi alerjik reaksiyon (örneğin anafilaksi) ya da travma nedeniyle meydana gelen solunum yolu tıkanıklığı, entübasyon gerektiren en acil durumlardandır. Bu yöntemle hava yolu açılır ve hastanın oksijen alması sağlanır.
- Ciddi Travma ve Yaralanmalar (Göğüs, Boyun vb.): Göğüs kafesi, boyun veya yüz bölgesine alınan darbeler solunum mekanizmasını bozabilir veya hava yolunu kapatabilir. Böyle durumlarda hastanın güvenli bir şekilde nefes alabilmesi için entübasyon gerekir.
- Genel Anestezi Gerektiren Cerrahi Operasyonlar: Büyük ve uzun süreli ameliyatlarda, hastanın bilinci kapatıldığında ve solunum kasları gevşediğinde güvenli solunum desteği sağlamak amacıyla genel anestezi altında entübasyon uygulaması rutin bir işlemdir.
- Akciğer Hastalıklarına Bağlı Solunum Yetmezliği (KOAH, ARDS vb.): Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) veya Akut Solunum Sıkıntısı Sendromu (ARDS) gibi ciddi akciğer hastalıkları sonucunda gelişen solunum yetmezliği, hastanın vücuduna yeterli oksijen alınamamasına yol açar. Bu durumda entübasyon ile solunum desteği sağlanır.
- Nörolojik Hastalıklar (Solunum Kaslarını Etkileyen Durumlar): Amiyotrofik Lateral Skleroz (ALS) veya Guillain-Barré Sendromu gibi kasları felç eden nörolojik hastalıklarda hastanın spontan solunumu yeterli olmayabilir. Bu tip entübasyon gerektiren durumlar yaşamsal önem taşır.
- Kalp Durması (Kardiyak Arrest): Kalbin durmasıyla birlikte solunum da sona erer. Kardiyak arrest durumunda hava yolunu güvence altına almak ve CPR sırasında oksijen sağlamak için entübasyon uygulanır.
- Bilinç Kaybı veya Koma Durumu: Travma, inme, zehirlenme veya metabolik dengesizlikler sonucu gelişen bilinç kaybı, hastanın hava yolunun kapanmasına veya mide içeriğinin akciğerlere kaçmasına sebep olabilir. Bu riski azaltmak için entübasyon gereklidir.
- Aspirasyon Riski (Mide İçeriğinin Akciğerlere Kaçma Tehlikesi): Bilinç bozukluğu veya kusma eğilimi olan hastalarda mide içeriğinin akciğerlere kaçması, ciddi enfeksiyonlara yol açabilir. Bu riski önlemek için entübasyon tercih edilir.
Entübasyon İşlemi (Prosedürü) Nasıl Yapılır?
Entübasyon işlemi, solunum yetmezliği yaşayan ya da hava yolunun güvenliğinin sağlanması gereken hastalarda uygulanan hayati bir tıbbi müdahaledir. Bu işlem, hastanın soluk borusuna (trakea) özel bir tüpün yerleştirilmesini içerir. İşlem öncesinde hastanın rahat etmesi için sedasyon veya anestezi uygulanır, kas gevşeticiler verilir. Hasta uygun pozisyona getirilir ve tüm ekipmanlar (laringoskop, ETT, aspiratör vb.) hazır bulundurulur.
Entübasyon prosedürü sırasında, laringoskop adı verilen bir cihaz kullanılarak hastanın gırtlağı net bir şekilde görüntülenir. Ardından, esnek bir endotrakeal tüp dikkatlice ses tellerinin arasından geçirilerek soluk borusuna yerleştirilir. Tüp uygun şekilde konumlandırıldıktan sonra, ucundaki balon şişirilir ve tüp sabitlenir. Böylece, hava kaçağı önlenmiş ve akciğerlere oksijenin eşit şekilde ulaşması sağlanmış olur. Ardından bu tüp, genellikle bir solunum cihazına (ventilatör) bağlanır ve hastanın solunumu gerektiğinde tamamen üstlenilir veya desteklenir.
Entübasyon işlemi için iki ana yöntem vardır: Ağız yoluyla gerçekleştirilen orotrakeal entübasyon ve burun yoluyla yapılan nazotrakeal entübasyon. Uygulanacak yöntem, hastanın ihtiyacına ve durumun aciliyetine göre belirlenir. Her iki yöntemin de farklı avantajları bulunur ve uygulama teknikleri değişkenlik gösterebilir. Tüpün doğru yerleşimi ise auskültasyon (dinleme), akciğer filmi veya kapnografi gibi çeşitli yöntemlerle kontrol edilir. Bu adımlar, hastanın güvenliği ve etkili solunumun devamı için titizlikle gerçekleştirilir.
Endotrakeal entübasyonun ilk adımı, hastanın uyutulmasıdır. Bunun için damar yoluyla anestezi ve kas gevşetici ilaçlar verilir. Böylece hasta ağrı hissetmez ve solunum kasları gevşer. Daha sonra, deneyimli bir sağlık çalışanı, laringoskop adı verilen özel bir aleti hastanın ağzından yerleştirerek ağız boşluğunu ve gırtlağı görüntüler. Laringoskopun ucunda bulunan ışık, ses tellerinin ve soluk borusunun girişinin net bir şekilde görülmesini sağlar.
Bu aşamadan sonra endotrakeal entübasyon tüpü, dikkatlice ses tellerinin arasından geçirilerek soluk borusuna (trakea) yerleştirilir. Tüp uygun şekilde konumlandırıldıktan sonra, ucundaki küçük bir balon şişirilir ve tüp soluk borusunda sabitlenir. Böylece, hava kaçağı engellenir ve akciğerlere yeterli oksijen iletimi sağlanır. Son adımda, tüp bir solunum cihazına (ventilatör) bağlanır. Bu cihaz, hastanın akciğerlerine oksijen gönderirken karbondioksitin vücuttan atılmasına yardımcı olur.
Endotrakeal entübasyon sırasında tüpün doğru şekilde yerleşip yerleşmediği çeşitli yöntemlerle kontrol edilir ve işlemin güvenliği sürekli olarak izlenir. Bu yöntem hem etkinliği hem de güvenliği sayesinde yoğun bakım ve ameliyathanelerde standart olarak tercih edilir. Nazotrakeal Entübasyon (Burun Yoluyla) Nazotrakeal entübasyon, endotrakeal tüpün ağız yerine burundan geçirilerek soluk borusuna yerleştirildiği bir entübasyon yöntemidir. Bu teknik, özellikle ağız ve çene yaralanmaları, ağız açamama, çene ameliyatları sonrası hassasiyet veya ağız içi hastalıklar gibi nedenlerle ağız yoluyla entübasyonun mümkün olmadığı durumlarda tercih edilir. Ayrıca bazı durumlarda, örneğin hastanın bilincinin açık olduğu ve minimum rahatsızlığın istendiği kliniklerde de nazotrakeal entübasyon kullanılabilir.
İşlem sırasında, esnek bir endotrakeal tüp nazal pasajdan yavaşça geçirilip boğazdan soluk borusuna yönlendirilerek yerleştirilir. Tüpün doğru şekilde yerleşimi için gerektiğinde fiberoptik laringoskop gibi ek cihazlar kullanılabilir. Tüp helyerleştirildikten sonra baloncuğu şişirilir ve sabitlenir, ardından ventilatör bağlantısı yapılır.
Nazotrakeal entübasyonun, ağız yoluyla yapılan orotrakeal entübasyondan temel farkı giriş yolunun burun olmasıdır. Her iki yöntemde de amaç, hastanın hava yolunu güvence altına alarak solunum desteği sağlamaktır; ancak burun yoluyla gerçekleştirilen yöntemde, burun mukozasında kanama, ağrı veya tahriş gibi yan etkiler daha sık görülebilir. Başarılı bir uygulama için burun pasajının uygun olması önemlidir ve bazı durumlarda ek hassasiyet göstermek gerekebilir.
Nazotrakeal entübasyon, uygun seçilmiş hastalarda güvenli ve etkili bir alternatiftir ve özellikle oral yolun kullanılamadığı klinik vakalarda tercih edilen bir yöntem olarak öne çıkar.
Entübasyonun Riskleri ve Olası Komplikasyonları Nelerdir?
Entübasyon, solunum sıkıntısı yaşayan hastalar için çoğunlukla güvenli ve hayat kurtarıcı bir işlemdir. Hava yolunun açık tutulmasını ve sağlıklı solunumun devamını sağlar. Ancak, diğer tıbbi uygulamalar gibi entübasyonun da bazı nadir entübasyon riskleri ve olası entübasyon komplikasyonları bulunur.
Hafif komplikasyonlar arasında boğaz ağrısı, ses kısıklığı ve yutkunma güçlüğü yer alabilir. Bu sorunlar genellikle kısa sürede kendiliğinden düzelir. Tüp yerleştirilmesi sırasında ağız mukozasında veya dişlerde hafif tahriş ve küçük yaralanmalar oluşabilir. Tecrübeli sağlık personeli bu tür riskleri mümkün olduğunca azaltır.
Daha ciddi, ancak nadir entübasyon riskleri arasında endotrakeal tüpün yanlışlıkla yemek borusuna yerleştirilmesi bulunur. Bu durumda akciğerlere yeterli hava gitmez ve hızlı bir şekilde düzeltilmesi gerekir. Ayrıca, mide içeriğinin solunum yollarına kaçmasına verilen isim olan aspirasyon, özellikle bilinci kapalı veya kusma riski olan hastalarda görülebilir. Aspirasyon, akciğerde enfeksiyon ve zatürre gibi ciddi sorunlara yol açabilir.
Uzun süreli entübasyon bazen trakeada tahriş, ses tellerinde hasar veya sinüs enfeksiyonu yaratabilir. Çok nadiren, ses tellerinde kalıcı sorunlar da yaşanabilir. Ayrıca tüpün uygulandığı bölgelerde basınç yaraları veya ventilatöre bağlı uzun süreli solunum desteği sonucunda ventilatörle ilişkili akciğer hasarı (VALI) gibi daha ciddi komplikasyonlar da ortaya çıkabilir. Tüm bu olası komplikasyonlar, entübasyonun sağladığı yaşamsal faydalarla kıyaslandığında oldukça az görülür. Tıbbi ekip, hastanın güvenliğini ön planda tutarak bu entübasyon risklerini en aza indirmek için titizlikle çalışır.
Entübasyon Sonrası Süreç ve İyileşme (Ekstübasyon)v
Entübasyon, kritik durumlarda hastanın solunumunu desteklemeye yönelik önemli bir tıbbi işlemdir. Hastanın solunum fonksiyonları yeterli seviyeye ulaştığında ve kendi başına nefes alabilir duruma geldiyse, soluk borusundaki tüp doktor tarafından çıkarılır; bu işleme ekstübasyon adı verilir. Ekstübasyon, hastanın iyileşme sürecinde olumlu bir gelişmedir ve karar aşamasında hastanın solunum değerleri, bilinç düzeyi ve genel durumu dikkatle değerlendirilir.
Ekstübasyon işlemi genellikle kısa sürer ve çoğu zaman komplikasyonsuz bir şekilde gerçekleşir. Ancak, entübasyon sonrası hastalarda bazı geçici şikâyetler görülebilir. Tüpün uzun süre boğazda kalmasına bağlı olarak boğaz ağrısı, hafif ses kısıklığı, yutkunma güçlüğü ve öksürük sık karşılaşılan durumlardır. Bu belirtiler genellikle ciddi değildir ve çoğu hasta, birkaç saat ile birkaç gün içinde tamamen düzelir. Bu süreçte, hastanın konforunu sağlamak amacıyla uygun bakım ve destekleyici tedaviler uygulanır.
Tüp çıkarıldıktan sonra hastanın solunum yolu yakından izlenir ve ani gelişen herhangi bir problem olup olmadığı kontrol edilir. Nadir olmakla birlikte, bazı hastalarda öksürük veya ses kısıklığı daha uzun sürebilir; bu durumda doktor önerileri doğrultusunda hareket etmek önemlidir. Genel olarak, ekstübasyon sonrası iyileşme süreci hızlıdır ve hastaların büyük bir kısmı kısa sürede normal solunum fonksiyonlarına kavuşur.
Florence Nightingale Hastanesi'nde Entübasyon Hizmetleri
Florence Nightingale Hastaneleri, entübasyon gerektiren kritik durumlarda hastalarına en üst düzeyde bakım sunmaktadır. Acil servis, yoğun bakım üniteleri ve ameliyathanelerimizde, entübasyon işlemi alanında uzmanlaşmış deneyimli hekim kadromuz tarafından titizlikle gerçekleştirilir. Modern tıbbi ekipmanlarımız ve ileri teknolojik altyapımız sayesinde, her hastanın durumu hassasiyetle değerlendirilir ve en uygun entübasyon yöntemi güvenle uygulanır. Hasta konforunu ve güvenliğini önceliklendiren protokollerimiz, işlem öncesi, sırası ve sonrasında en iyi bakımın sağlanmasını hedefler. Florence Nightingale Hastaneleri olarak, hasta odaklı bakım anlayışımızla, bu zorlu süreçte hastalarımıza ve yakınlarına ihtiyaç duydukları tüm desteği sunmaktayız.
Aynı şekilde, entübe olan bir hastanın ağız yoluyla beslenmesi de mümkün değildir. Çünkü tüp, yutkunmayı hem fiziksel olarak engeller hem de yemek borusuna giden yolu kapatır ya da daraltır. Bu nedenle ağızdan yutulan yiyecek ve içecekler soluk borusuna kaçarak ciddi ve hayati riske yol açabilir (aspirasyon). Entübe hastaların beslenme ve sıvı ihtiyaçları genellikle damar yoluyla verilen serumlar veya burundan mideye uzatılan nazogastrik tüple karşılanır. Bu yöntemler sayesinde besin maddeleri ve sıvılar güvenli bir şekilde hastaya iletilir ve vücudun ihtiyacı olan enerji ile sıvı desteği sağlanır.
Bu nedenle, konuşmak veya ağızdan yemek yemek entübe hastalar için mümkün değildir; temel bakım ve beslenme tamamen alternatif tıbbi yollarla sağlanır.
Planlı cerrahi operasyonlar sonrası uygulanan kısa süreli entübasyonlarda, tüp genellikle ameliyat bittikten sonra ve hasta kendi başına güvenli bir şekilde nefes alabilir hale geldiğinde, birkaç saat içinde çıkarılır. Acil durumlarda veya kısa süreli solunum desteği gereken vakalarda da entübasyon süresi genellikle günlerle sınırlıdır.
Daha ciddi sağlık sorunlarına bağlı olarak gelişen uzun süreli entübasyonda ise süreç, hastanın durumuna göre haftalara uzayabilir. Özellikle ağır akciğer enfeksiyonları, kronik solunum hastalıkları, beyin hasarı, kalp durması veya yoğun bakım gerektiren kritik tablolar varlığında, iyileşme daha yavaş olabilir. Bu tür vakalarda hastanın, kendi kendine yeterli solunum yapabileceğine dair bulgular oluşmadan entübasyon sonlandırılmaz.
Doktorlar hastanın solunum fonksiyonlarını, bilinç seviyesini ve genel sağlık durumunu düzenli olarak değerlendirir. Tüm bu klinik veriler ışığında, uygun zaman geldiğinde ekstübasyon (tüpün çıkarılması) kararı alınır. Her hastanın ihtiyacına ve iyileşme sürecine göre entübasyon süresi değişkenlik gösterir. Entübasyonun, gerekliliği ortadan kalktığında ve hasta için güvenli görüldüğünde en kısa sürede sonlandırılması amaçlanır.
Trakeostomi ise uzun süreli solunum desteği ihtiyacı olan hastalarda tercih edilen cerrahi bir işlemdir. Bu yöntemde, boynun ön kısmından doğrudan soluk borusuna bir delik açılır ve buraya trakeostomi tüpü yerleştirilir. Trakeostomi, kronik solunum yetmezliği, uzun süreli bilinç kaybı veya üst solunum yollarının kalıcı olarak tıkalı olduğu durumlarda hastanın yaşam konforunu ve güvenliğini artırır. Ayrıca, entübasyona göre hastanın konuşma ve yutkunma becerilerini daha az sınırlar ve uzun süreli uygulamada enfeksiyon riskinin azalmasına yardımcı olabilir.
Kısacası, entübasyon geçici bir solunum desteği için uygulanırken, trakeostomi özellikle uzun vadeli solunum desteğinde daha kalıcı ve uygun bir yöntem olarak kullanılır. Hangi yöntemin tercih edileceği, hastanın klinik durumu ve ihtiyaçları doğrultusunda uzman hekimler tarafından belirlenir.
Randevu Alın
E-Sonuç
Sizi Arayalım