Noktüri (Gece İdrara Çıkma) Nedir? Noktüri Neden Olur?

Noktüri, bireyin gece boyunca bir veya birden fazla kez idrara çıkma ihtiyacı duyması durumudur. Uyku düzenini bozarak yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilen bu durum, genellikle altta yatan bir sağlık sorununun belirtisi olabilir ve farklı faktörlerden kaynaklanabilir.
 

Noktüri (Gece İdrara Çıkma) Nedir?

Noktüri, kişinin gece boyunca idrara çıkma ihtiyacı duyması durumudur. Tıbbi olarak gece idrara çıkma sıklığı (nocturnal urinary frequency) olarak da adlandırılır. Genellikle 60 yaş ve üzerindeki bireylerde daha yaygın görülse de her yaş grubunda ve tüm cinsiyetlerde ortaya çıkabilir. Farklı nedenlere bağlı olarak gelişebilen bu durum, uyku düzenini bozarak yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.

Noktüri (Gece İdrara Çıkma) Neden Olur?

Noktüri yani gece  sık idrara çıkmak yaşla doğru orantılı bir şekilde artış gösteren bir durumdur. 18-49 yaş arasında kadınlarda erkeklere göre daha sık görülmesine rağmen 60 yaşında durum tersine döner ve erkeklerde daha sık görülür. 50-79 yaş aralığında bulunan kişilerin yaklaşık yarısı gece idrara çıkma problemine sahiptir. Semptomlar 50 ila 59 yaşları arasında nadiren görülür, yani her gece ortaya çıkmaz. Ancak yapılan araştırmalara göre 70-79 yaş aralığındaki erkeklerde her gece en az iki kez idrara çıkma sorunu olduğu tahmin edilmektedir. 

Ayrıca gece idrara çıkma problemi bulunan kadınların hepsinde olmasa da çoğunda aşırı aktif mesane sendromu veya sık idrara çıkma gibi diğer idrar yolu şikayetleri de bulunmaktadır. Gebe kadınlarda noktüri sık görülen bir durum olsa da doğumdan sonra ilk üç ayda neredeyse herkeste iyileşme görülür. Yapılan bilimsel araştırmalar sonucu obezite, kontrol altına alınmamış hipertansiyon veya diyabet, huzursuz bacak sendromu ve periyodik bacak hareketleri, obstrüktif uyku apnesi, reflü, iyi huylu prostat büyümesi ve konjestif kalp yetmezliği gibi rahatsızlıkların gece sık sık idrara çıkma nedenleri olabileceği saptanmıştır. Ayrıca noktüri ile depresyon arasında da ilişki olduğu tespit edilmiştir.
 

Noktüri (Gece İdrara Çıkma) Belirtileri Nelerdir?

Noktüri, gece boyunca sık sık idrara çıkma ihtiyacı ile karakterizedir ve uyku düzenini etkileyebilir. Bu durumun en yaygın belirtileri şunlardır:

• Geceleri birden fazla kez idrara çıkma ihtiyacı
• Uyandıktan sonra tekrar uykuya dalmada zorluk
• İdrar miktarında artış (poliüri) veya azalma
• Gündüz idrar sıklığında değişiklik
• Gece boyunca aşırı susama hissi
• Yorgunluk ve uyku düzensizliği nedeniyle gün içinde halsizlik ve konsantrasyon problemleri

Noktüri, bazen başka hastalıkların bir belirtisi olarak ortaya çıkabilir, bu yüzden uzun süre devam eden veya yaşam kalitesini etkileyen durumlarda bir doktora danışılması önerilir.

Noktüri (Gece İdrara Çıkma) Nasıl Teşhis Edilir?

Noktüri teşhisi, hastanın semptomlarının değerlendirilmesi ve altta yatan nedenlerin belirlenmesi için çeşitli yöntemlerle konur. Teşhis süreci şu adımları içerebilir:

• Hasta öyküsü ve semptom değerlendirmesi: Doktor, hastanın ne sıklıkla gece idrara çıktığını, idrar miktarını ve diğer belirtileri sorgular. Günlük idrar sıklığı ve gece uyanma sayısı gibi bilgiler önemlidir.
• İdrar günlüğü tutma: Hastadan birkaç gün boyunca ne kadar sıvı tükettiğini, ne sıklıkla idrara çıktığını ve gece idrar miktarını kaydetmesi istenebilir.
• Fiziksel muayene: Prostat büyümesi, mesane veya böbrek hastalıkları gibi altta yatan nedenleri değerlendirmek için fiziksel muayene yapılabilir.
• İdrar tahlili (Ürinaliz): İdrarda enfeksiyon, kan, protein veya anormal maddelerin varlığı araştırılır.
• Kan testleri: Diyabet, böbrek hastalıkları veya hormonal dengesizlikler gibi sistemik hastalıkları değerlendirmek için kan testleri yapılabilir.
• Üroflowmetri (İdrar akış testi): Mesane fonksiyonlarını değerlendirmek için idrar akış hızı ölçülebilir.
• Görüntüleme yöntemleri: Böbrekler, mesane veya prostatla ilgili yapısal sorunları tespit etmek için ultrason veya BT taramaları kullanılabilir.

Teşhis süreci sonucunda altta yatan neden belirlendikten sonra uygun tedavi planı oluşturulur. Eğer noktüri yaşam kalitesini olumsuz etkiliyorsa veya başka hastalıkların belirtisi olarak ortaya çıkıyorsa, bir uzmana danışmak önemlidir.

Gece Sık İdrara Çıkma Tedavisi Nasıldır?

Gece sık idrara çıkma tedavisi cinsiyete ve altta yatan hastalıklara bağlı olarak değişiklik gösterir. Ancak hem kadınlarda hem erkeklerde tedavide asıl amaç gece idrara çıkma sıklığında azalma sağlamak ve noktürinin sosyal yaşantıya etkisini minimale indirmektir çünkü gece uyku kalitesi düşen hastanın gündüz sosyal yaşantısı da olumsuz etkilenecektir. Gece idrar çıkışının azaltılması için özellikle akşam alınan sıvı miktarında kısıtlanmaya gidilebilir. Ayrıca tuz tüketiminde azalma da konjestif kalp yetmezliği olan hastalarda önemlidir. İdrar çıkışını artıran kafein ve alkol gibi içeceklerin tüketilmesinden uzak durulması önerilir. Bacaklarda ödem oluşan hastalara baskı yapan çoraplar ya da öğleden sonra bacakların yüksekte tutulmasıgibi yaşam tarzı değişiklikleri önerilebilir. Yatmadan önce iki kez idrara çıkılması, oturur pozisyonda hafif öne eğilerek idrar yapılması ve 20-30 saniye aradan sonra tekrar idrar yapılması idrar kesesini boşaltmada zorlanan birçok hasta için faydalıdır. Noktürinin etkisinin azaltılması için ise özellikle gece tuvalete gitmede zorlanan kişilerde yatak kenarında sürgü ya da lazımlık bulundurulması önerilir.

Gece idrara çıkma özellikle yaşlı bireylerde düşme riskini artırdığı için güvenlik açısından koridorlardaki engellerin kaldırılması ve yeterli ışıklandırmanın sağlanması da önemlidir. Bütün bu önerilerin dışında idrar tutmada etkili olan pelvik kasların güçlenmesi için Kegel egzersizleri de yapılabilir. İyi huylu prostat büyümesine bağlı gece sık idrara çıkan erkeklerde öncelikle altta yatan sebebin tedavi edilmesi için ilaçlar reçete edilir. İlaç tedavisinden fayda görmeyen hastalarda prostat ameliyatı birçok semptomda azalma sağlasa da gece sık idrara çıkma sorunu birçok hastada ameliyat sonrası da kalıcı olabilir. Bu nedenle noktüri tedavisinde cerrahi girişimler ilk seçenek değildir. Kadınlarda ve iyi huylu prostat büyümesi olmayan erkeklerde ise başlangıçta mesaneyi gevşetici ilaçlar kullanılır. Menapoz dönemine girmiş olan kadınlarda tedavi seçeneği olarak vajinal östrojen tedavisi uygulanabilir. Diğer ilaç tedavilerine rağmen belirgin bir sonuç görülmeyen kişilerde ise desmopressin isimli etken maddeyi içeren ilaç kullanılır.

Gece sık idrara çıkma problemi her yaş grubunda ortaya çıkabilir ve ölümlere yol açabilen hastalıkların bir belirtisi olabilir. Ayrıca özellikle yaşlılarda gece tuvalete gitme sırasında düşmelere neden olabileceği için tehlikelidir. Bu nedenle gece 2 veya daha fazla sayıda idrara çıkan kişilerin altta yatan diğer hastalıkların tanısı ve gece idrar probleminin tedavisi için sağlık kuruluşlarına başvurmaları oldukça önemlidir.

Gece Sık İdrara Çıkmak Normal Midir?

İdrara çıkma normalde geceleri gündüze göre daha az olmalıdır. 24 saatlik idrar çıkışında herhangi bir değişiklik olmamasına karşın gece aşırı idrar üretimi noktürnal poliüri olarak adlandırılır. Bu durumda gece üretilen idrar hacmi, 24 saatlik idrar hacminin yüzde 33’ünden fazla olur. Bu durum çeşitli ciddi hastalıkların belirtisi olabileceği için mutlaka sağlık kuruluşlarına başvurmak ve gerekli kontrolleri yaptırmak gereklidir. Böbreklerden su geri emiliminin artışını sağlayan antidiüretik hormonun seviyesindeki azalma gece idrar çıkışında artışa neden olur. Nefrotik sendrom ya da venöz yetmezlik gibi diğer ödematöz durumlar ve kalp yetmezliği gece sık idrara çıkmaya neden olabileceği için bu hastalıklar açısından bireylerin değerlendirilmesi önemlidir.
 

Gece Kaç Defa İdrara Çıkmak Normaldir?

Genel olarak çoğu insan gece boyunca bir defa idrara çıkmayı tolere edebilir ve bu durum normal olarak karşılanır. Ancak gece boyunca 2’den fazla kez idrara çıkma uyku ve yaşam kalitesinde azalmaya neden olur ve çeşitli negatif durumlarla ilişkilidir. Bu nedenle gece 2 3 defa idrara çıkmak sağlık kuruluşlarında kontrol altına alınması gereken bir durumdur. Noktürinin depresyon ile olan ilişkisi de çeşitli sorunlara yol açabilir. Ayrıca erkeklerde ve kadınlarda gece sık idrara çıkma durumu hastalanma ve ölüm oranlarında artışa neden olur. Hatta gençlerde bile yapılan çalışmalar sonucu noktüri oranının artışı ölüm oranının artması ile ilişkili bulunmuştur. Gece idrara sık çıkmanın eşlik eden kalp-damar veya akciğer hastalıkları gibi diğer sağlık problemlerinin belirtilerinden birisi olmasından dolayı ölüm oranını etkilediği düşünülmektedir. Gece sık idrara çıkma problemi ile birlikte düşük kiloya sahip olan yaşlı hastaların ise daha ağır hastalara göre ölüm riskinde artış görülür. Noktürinin neden kaynaklandığının belirlenmesi bu nedenle oldukça büyük öneme sahiptir. Bu sebeple doktorlar hastalara bir takım sorular sorarak tıbbi geçmişini öğrenir. Yapılan muayene ve tetkikler sonucu eşlik eden diğer hastalıklar veya sağlık sorunları tespit edilerek tedavi altına alınır.

Gece sık idrara çıkma durumu yaşam kalitesine belirgin bir şekilde olumsuz etkide bulunur. Şikayetlerin şiddetinin giderek artması ve durumun kötüleşmesi ise çeşitli istenmeyen etkilere yol açar. Özellikle yaşlı erişkinlerde uyku düzenini de olumsuz etkileyen noktüri, düşmelere ve kemik kırıklarına neden olabilir. Noktüri ile ilişkili düşmeler denge ve yürüyüş problemlerini de içeren birkaç faktöre bağlıdır. Gece karanlıkta tuvalete gitme girişimi ve tuvalet yolunda engellerle karşılaşma gibi durumlarda düşme meydana gelebilmektedir. Yaşlı bireylerde düşmelerin olması kalça ve uzun kemiklerde kırılmaların artmasına sebep olur ve bu nedenle sakatlanma ve hatta ölüm riskinde de artış görülür. Uzun kemik kırıklarında yağ embolizasyonu oluşması, inmeye ve akciğer embolisine neden olabileceği için yaşamı ciddi derecede etkileyebilen ve ölümcül bir durumdur.
 

Noktüri Şikayeti Olanlar Nelere Dikkat Etmelidir?

Noktüriyi azaltmak için sıvı alımını özellikle akşam saatlerinde sınırlandırmak, kafein ve alkol tüketiminden kaçınmak önemlidir. Yatmadan önce mesanenin tamamen boşaltılması, tuz tüketiminin azaltılması ve düzenli uyku alışkanlığı edinilmesi şikayetleri hafifletebilir. Diyabet, hipertansiyon gibi hastalıklar kontrol altına alınmalı, kilo yönetimi sağlanmalıdır. Şikayetler devam ederse bir doktora danışılmalıdır.

Noktüri (Gece İdrara Çıkma) İçin Ne Zaman Doktora Gidilmelidir?

Noktüri giderek artıyorsa, idrar yaparken ağrı veya yanma hissediliyorsa, idrarda kan görülüyorsa, bacaklarda ödem oluşuyorsa veya gündüz aşırı yorgunluk yaşanıyorsa doktora başvurulmalıdır. Özellikle diyabet, böbrek hastalıkları veya prostat sorunları şüphesi varsa, erken teşhis için uzman bir hekime danışmak önemlidir.