Hematoloji

Hematoloji; kanın, kan hücrelerinin ve kan yapıcı organların (kemik iliği, lenf düğümleri, dalak) yapısını, işlevlerini ve hastalıklarını inceleyen tıp dalıdır. Kan hastalıklarının tanısı, tedavisi ve önlenmesi hematolojinin temel alanıdır. Anemi, lösemi, lenfoma, kanama bozuklukları gibi çeşitli hastalıklar hematolojinin kapsamına girer.

Hematoloji Bölümü Hakkında 

Hematoloji Uzmanı Kimdir, Görevleri Nelerdir?

Hematoloji uzmanı, kan hastalıklarının tanı ve tedavisinde uzmanlaşmış bir doktordur. Görevleri arasında hastaların sağlık durumunu değerlendirmek, tanı koymak, tedavi planı oluşturmak ve tedaviyi yönetmek bulunur. Ayrıca, kemik iliği nakli gibi özel tedavileri gerçekleştirirler ve hastaların tedavi sürecinde karşılaşabilecekleri komplikasyonları yönetirler.

Hematoloji Hangi Hastalıkları Kapsar?

Hematoloji, kan ve kan yapıcı organlarla ilgili çeşitli hastalıkları kapsar. Hematolojinin ilgilendiği başlıca hastalıklar şu şekildedir:

• Anemi: Anemi, kırmızı kan hücrelerinin sayısının azalması veya hemoglobin seviyesinin düşmesi sonucu oluşan bir durumdur.
• Lösemi: Lösemi, kan ve kemik iliğinde anormal beyaz kan hücrelerinin kontrolsüz çoğalması ile karakterize edilen bir kanser türüdür. 
• Lenfoma: Lenfoma, lenfatik sistemde başlayan bir kanser türüdür. Lenf düğümleri, dalak ve kemik iliği gibi lenfatik dokularda oluşabilir.
• Trombositopeni: Trombositopeni, kandaki trombosit sayısının düşük olması durumudur. Bu, kanamaların ve morlukların kolayca oluşmasına neden olabilir. Nedenleri arasında bağışıklık sistemi bozuklukları, ilaçlar ve kemik iliği hastalıkları bulunur.
• Hemofili: Hemofili, kanın normal şekilde pıhtılaşmasını engelleyen genetik bir bozukluktur. Hemofili A (faktör VIII eksikliği) ve Hemofili B (faktör IX eksikliği) olarak iki ana tipi vardır. Küçük yaralanmalar bile ciddi kanamalara yol açabilir.
• Multipl Miyelom: Multipl miyelom, plazma hücrelerinin (antikor üreten beyaz kan hücreleri) kontrolsüz büyümesi ile karakterize bir kan kanseridir. Kemik ağrısı, böbrek sorunları ve anemi gibi belirtilere yol açabilir.
• Miyelodisplastik Sendromlar (MDS): Miyelodisplastik sendromlar, kemik iliğinde anormal kan hücresi üretimi ile karakterize edilen bir grup hastalıktır. Bu durum, anemi, enfeksiyonlara yatkınlık ve kanama eğilimi ile sonuçlanabilir.
• Polisitemi Vera: Polisitemi vera, kemik iliğinde aşırı miktarda kırmızı kan hücresi üretimi ile karakterize edilen bir hastalıktır. Bu durum, kanın kalınlaşmasına ve kan pıhtılaşması riskinin artmasına neden olabilir.
• Orak Hücre Anemisi: Orak hücre anemisi, hemoglobin moleküllerinin anormal yapısı nedeniyle kırmızı kan hücrelerinin orak şeklini almasıyla karakterize genetik bir hastalıktır. Bu hücreler, kan damarlarında tıkanıklıklara neden olabilir ve oksijen taşıma kapasitesini azaltır.
• Talasemi: Talasemi, vücudun normal hemoglobin üretimini engelleyen genetik bir hastalıktır. Alfa ve beta talasemi olarak iki ana tipi vardır ve ciddi anemiye yol açabilir.

Hematoloji, bu ve benzeri birçok hastalığın tanı, tedavi ve yönetimini kapsamaktadır. Her hastalık türü için spesifik tanı yöntemleri ve tedavi protokolleri uygulanır.

Hematolojik Muayeneler Nelerdir? 

Hematolojik muayeneler, kan hastalıklarının tanısında ve takibinde kullanılan çeşitli testleri içerir. Bu testler şunları içerebilir:

• Tam Kan Sayımı (CBC): Kan hücrelerinin sayısını ve oranlarını ölçer.
• Kemik İliği Biyopsisi: Kemik iliğinden örnek alınarak mikroskop altında incelenir.
• Periferik Kan Yayması: Kan hücrelerinin mikroskop altında incelenmesidir.
• Koagülasyon Testleri: Kanın pıhtılaşma yeteneğini değerlendirir.
• Genetik Testler: Kan hastalıklarının genetik nedenlerini belirlemek için kullanılır.

Hematoloji Hastalıklarının Tedavilerinde Hangi Yöntemler Kullanılır? 

Hematoloji hastalıklarının tedavisinde kullanılan yöntemler, hastalığın türüne, evresine ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterir. İşte hematoloji hastalıklarının tedavisinde yaygın olarak kullanılan başlıca yöntemler:

1. Kemoterapi
Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürmek veya büyümelerini durdurmak için kullanılan ilaç tedavisidir. Özellikle lösemi, lenfoma ve multipl miyelom gibi kan kanserlerinin tedavisinde yaygın olarak kullanılır. Kemoterapi, hastalığın türüne ve evresine göre oral, intravenöz veya intramüsküler olarak uygulanabilir.
 

2. Radyoterapi
Radyoterapi, kanser hücrelerini yok etmek için yüksek enerji ışınlarının kullanıldığı bir tedavi yöntemidir. Genellikle lenfoma ve bazı lösemi türlerinin tedavisinde kullanılır. Radyoterapi, kanserli bölgeye doğrudan uygulanarak kanser hücrelerinin büyümesini ve yayılmasını engeller.

3. Kemik İliği Nakli (Hematopoetik Kök Hücre Nakli)
Kemik iliği nakli, hastanın kemik iliğinin hastalık nedeniyle hasar gördüğü durumlarda uygulanan bir tedavi yöntemidir. 

4. İmmünoterapi
İmmünoterapi, bağışıklık sistemini güçlendirerek veya kanser hücrelerini hedef alarak tedavi eden bir yöntemdir. Monoklonal antikorlar, kontrol noktası inhibitörleri ve CAR-T hücre tedavisi gibi immünoterapiler, özellikle lenfoma ve lösemi tedavisinde kullanılır.

5. Hedefe Yönelik Tedaviler
Hedefe yönelik tedaviler, kanser hücrelerinin belirli moleküler hedeflerine yönelik olarak tasarlanmış ilaçlardır. Bu tedaviler, kanser hücrelerinin büyümesini ve yayılmasını engeller. Örneğin, kronik miyeloid lösemi (CML) tedavisinde kullanılan imatinib gibi tirozin kinaz inhibitörleri, bu tür tedavilere örnektir.

6. Kan Nakli
Kan nakli, anemi veya diğer kan hastalıkları nedeniyle kan hücresi sayılarının düşüklüğünü tedavi etmek için kullanılan bir yöntemdir. Kan nakli, kırmızı kan hücresi, beyaz kan hücresi, trombosit veya plazma nakli şeklinde olabilir. Bu yöntem, kan kaybını önlemek ve hastanın yaşam kalitesini artırmak için uygulanır.

7. Eritropoietin ve Diğer Büyüme Faktörleri
Eritropoietin ve diğer büyüme faktörleri, kemik iliğinin kan hücresi üretimini artırmak için kullanılan biyolojik ilaçlardır. Özellikle anemi tedavisinde, kemoterapi sonrası kan hücresi sayılarının artırılmasında ve bazı miyelodisplastik sendromların tedavisinde kullanılır.

8. Cerrahi Müdahale
Bazı durumlarda, özellikle dalak büyümesi (splenomegali) veya lenf düğümlerinde tümörlerin varlığı gibi durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir. Dalak çıkarılması (splenektomi) veya lenf düğümü biyopsisi gibi cerrahi işlemler, tanı ve tedavi amacıyla uygulanabilir.

9. Destekleyici Tedaviler
Hematoloji hastalıklarının tedavisinde, hastaların yaşam kalitesini artırmak ve tedavi sürecindeki yan etkileri yönetmek için çeşitli destekleyici tedaviler kullanılır. Bu tedaviler şunları içerebilir:

• Ağrı yönetimi: Ağrıyı kontrol altına almak için analjezikler kullanılır.
• Enfeksiyon önleme: Bağışıklık sistemi zayıflamış hastalar için antibiyotikler ve antiviral ilaçlar kullanılır.
• Beslenme desteği: Hastaların beslenme durumunu iyileştirmek için diyetisyen desteği sağlanır.

10. Hormon Tedavisi
Bazı hematolojik hastalıklarda hormon tedavisi kullanılır. Örneğin, anemi tedavisinde kullanılan eritropoietin, vücudun kırmızı kan hücresi üretimini artırmak için kullanılan bir hormondur.

Hematoloji hastalıklarının tedavisi, hastalığın türüne, evresine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak kişiselleştirilmiş bir yaklaşımla planlanır. Tedavi süreci, hastaların yaşam kalitesini artırmak ve hastalığın kontrol altına alınmasını sağlamak amacıyla multidisipliner bir yaklaşımla yönetilir.

Hematoloji Bölümüne Ne Zaman Gidilmeli?

Hematoloji bölümüne gitmek için çeşitli belirtiler ve durumlar vardır. Eğer aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, bir hematoloji uzmanına başvurmalısınız:

• Kronik Yorgunluk: Sürekli ve aşırı yorgunluk.
• Ciltte Morluklar ve Kanamalar: Nedensiz yere oluşan morluklar veya uzun süren kanamalar.
• Lenf Bezlerinde Şişlik: Lenf düğümlerinde belirgin şişlikler.
• Sık Enfeksiyonlar: Bağışıklık sisteminin zayıflaması sonucu sık sık enfeksiyon kapmak.
• Açıklanamayan Kilo Kaybı: Ani ve açıklanamayan kilo kaybı.

Hematoloji Muayenesi Sırasında Neler Yapılır?

Hematoloji muayenesi sırasında doktor, hastanın sağlık geçmişini değerlendirir, fiziksel muayene yapar ve gerekli gördüğü testleri ister. Muayene genellikle şu adımları içerir:

• Kan Testleri: Tam kan sayımı ve diğer spesifik testler.
• Fiziksel Muayene: Lenf düğümleri, karaciğer ve dalak muayenesi.
• Biyopsi: Gerekli görüldüğünde kemik iliği veya lenf düğümü biyopsisi.
• Görüntüleme Testleri: X-ray, ultrason veya MRI gibi görüntüleme teknikleri.