Kreatinin nedir? Kreatinin Düşüklüğü ve Yüksekliği Ne Anlama gelir?

Kişiler kan tahlili yaptırdığı zaman kreatinin kelimesini sıklıkla duyar. Bu kan testi sonucundan, kişinin sahip olduğu kas miktarını ve böbreklerinin sağlık durumunu yorumlayabildiğimiz kreatinin seviyesi çıkar. Kreatinin seviyesine, kan testi dışında 24 saatlik idrar numuneleri kullanılarak da bakılabilir

Kreatinin Nedir?

Kaslarda kreatin adı verilen bir bileşik üretilir ve bu bileşiğin yıkılması sonucu oluşan ürüne de kreatinin denir. Kreatinin kanda bulunma seviyesi belirli faktörlere göre değişiklik gösterebilir. Bu faktörler arasında yaş, cinsiyet ve kas kütlesi sayılabilir. Böbrekler kaslarda yıkılan bu atık ürünü filtreleyerek idrarla birlikte vücuttan atar. Bu esnada vücutta üretim ve atılım arasında bir denge oluşur ve kreatinin düzeyi de olması gereken seviyelerde korunur.

Böbreklerin düzgün çalışmaması durumunda ise kandaki veya idrardaki miktar olması gerekenden fazla çıkar. Bazı farklı durumlar da kreatinin seviyelerini etkiler: Beslenme şekli ve kişinin fiziksel aktivite durumu.

Kreatinin seviyeleri kişinin sağlığı hakkında oldukça önemli bilgiler verir. Bu nedenle kan veya idrar testlerinde seviyelerinin kontrolünün yapılması büyük önem taşır. 

Genelde vücutta kaslardan üretilmekle birlikte az miktarda da olsa beslenmeyle birlikte alınan amino asitlerden de üretimi yapılabilmektedir. Üretimi kaslarla bağlantılı olduğu için kas yüzdesi fazla olan kişilerde kreatinin seviyeleri yüksek çıkarken yaşlı, zayıf ve kas yüzdesi düşük olan kişilerde kreatinin seviyeleri düşük seyreder. Kreatin kaslar tarafından enerji üretmek amacıyla kullanılır. 

Kreatinin pek fazla bilinmeyen bir özelliği de kasların atık ürünleri olarak bilinmesine rağmen vücuttaki bakteri üremesini durdurarak hastalıklarla mücadelede rol oynayabilmektedir.

Kan Kreatinin Testi

Kreatinin düzeyleri kan testlerinden veya idrar tahlilinden kontrol edilebilir. Kan testleri yardımıyla bakılan kan dolaşımındaki kreatinin miktarının ölçülmesi işlemine serum kreatinin, idrardaki kreatinin seviyelerini ölçme işlemine ise kreatinini klirensi adı verilmiştir.

Serum Kreatinin: Kreatinin kan dolaşımında bulunan seviyelerini kontrol etmemizi sağlar. Kreatinin seviyeleri genel olarak böbrek fonksiyonları hakkında fikir sahibi olmamızı sağlar. Böbrek sağlığı hakkında bilgi veren önemli parametrelerden biri olan glomerüler filtrasyon hızını (GFR) tanımlamaya yardımcı olur. GFR belirli hastaya ait bazı değerlerin kullanılarak yapılan bir hesaplama işlemidir. Bu değerler yaş, cinsiyet, kilonun yanı sıra kreatinin olarak sayılabilir. Kas seviyelerine göre kreatinin düzeyleri değiştiği için kadınlardaki kreatinin seviyeleri erkeklere oranla daha düşüktür. Kreatinin referans aralığı ise erkeklerde 0.6-1.2mg/dL, kadınlarda 0.5-1.1mg/dL arasında olabilir.

Kreatinin Klirensi: Kaslarda üretilen kreatinin miktarının ne kadarının böbreklerden idrar yardımıyla atıldığını belirlememizi sağlayan bir yöntemdir. Bu yöntem sayesinde böbreklerin atıkları ne kadar düzgün şekilde filtrelediği belirlenebilir. İdrar testi ve kan testi bu yöntemde birlikte rol almaktadır

• Diyabet hastalığı bulunan kişiler
• Tansiyonu genelde yüksek seyredenler
• Akut böbrek hasarı olan kişiler
• Kalp-damar hastalıkları bulunanlar
• Böbrekleri olumsuz şekilde etkileyebilecek durumlar yaşayanlar (böbrek taşları, genişlemiş prostat, lupus)
• Aile öyküsünde ileri derecede kalıtsal böbrek hasarı bulunan kişiler
• Lityum, steroidal olmayan antienflamatuar ilaçlar, kemoterapi ilaçları, sefalosporin antibiyotikleri gibi böbrekleri olumsuz şekilde etkileyen, böbrekleri yoran ilaçları uzun süre kullanmış veya kullanmaya devam eden kişiler bu testleri belirli aralıklarla düzenli olarak yaptırmalıdır.

Kreatinin Düzeylerinin Hangi Aralıklarda Bulunması İnsan Sağlığı İçin Risk Faktörüdür?

Kreatinin düzeylerinin ölçü birimleri desilitre başına miligram (mg/dL) veya litre başına mikromol olarak bilinir. Kandaki kreatininin olması gereken aralığı desilitre başına 0.84-1.21 miligram (litre başına 74.3-107 mikromol) olarak söylenir. GFR düzeyinin 60 veya üzerinde bulunması normal kabul edilir, 60’ın altındaki GFR seviyeleri böbreklerde bulunan bir hastalığa işaret edebilir. 15 veya daha düşük bir seviyede bulunan GFR ise böbrek yetmezliği olarak tanımlanır.

Kreatinin Yüksekliği

Kandaki kreatinin düzeylerinin yükseldiği görüldüğünde kaslardaki veya vücudun herhangi bir bölümündeki kreatinin üretiminin arttığı anlaşılır. 

Kandaki kreatinin artmasına neden olabilecek faktörler arasında:

Kronik Böbrek Hastalığı: Böbreklerin atılım, filtreleme gibi işlemlerini aksatmasına neden olabilecek olumsuz bazı durumlardır. Bu durumlara örnek olarak böbrek yetmezliği, böbrek enfeksiyonu, böbreklere kan akımında azalma verilebilir. 

İdrar Yolu Tıkanıklığı: İdrar akımının engellendiği bazı olumsuz durumlardır. (Hidronefroz) Bu durumlar büyümüş prostat veya böbrek taşı olabilir. 

Su Kaybı: Şiddetli dehidrasyon sonucu oluşabilecek böbrek hasarıdır. Oluşan bu şiddetli dehidrasyon sonucundaki düşük kan basıncı da böbrekleri olumsuz yönde etkileyebilir. 

Protein Tüketiminin Olması Gerekenden Çok Fazla Olması: Yoğun şekilde protein tüketimi, dışarıdan protein takviyelerinin alınması, bol miktarda kreatinin içeren pişmiş etin sık şekilde tüketilmesi de kandaki kreatinin seviyelerinin yükselmesine neden olabilir. 

Yoğun Şekilde Egzersiz Yapmak: Kişilerin yoğun şekilde egzersiz yaptığı sırada çalışan kaslar normal seviyelerden çok daha hızlı şekilde kreatinin oluşturmaktadır. Böylece kandaki kreatinin seviyeleri de artmaktadır. 

Bazı İlaçlar: Trimetoprim gibi bazı antibiyotikler ve simetidin gibi H2 blokerler grubundaki ilaçlar örnek olarak verilebilir. 

Bazı otoimmün hastalıklar (Örneğin Lupus)

Goodpasture sendromu

Gut rahatsızlığı

Rabdomiyoliz (kas liflerinin parçalanması)

Kas distrofisi

Yaralanma nedeniyle oluşan kan kaybı

Aşırı aktif şekilde çalışan tiroid bezi

Konjestif kalp yetmezliği görülmesi

Diyabet rahatsızlığı

Gebelikte eklampsinin neden olduğu nöbetler veya preeklampsinin neden olduğu yüksek tansiyon gibi sorunlar

Glomerülün iltihaplanması olan glomerülonefrit sayılabilir. 

Kreatinin seviyelerinin kanda yüksek seviyelerde görülmesi böbreklerin çalışma fonksiyonlarında bir problem olduğu için vücutta oluşan kreatinin böbrekler tarafından düzgün şekilde filtrelenerek idrarla birlikte atılamadığını gösterir. Bebeklerde kreatinin yüksek düzeylerde görülmesi bakteriyemi şüphelerini uyandırırken, yetişkin erkeklerde prostat kanseri veya böbrek kanseri riskini akıllara getirebilir. 

• Midede bulantı oluşması
• Kusma
• Yorgunluk, halsizlik durumu
• İştahsızlık ve buna bağlı olarak görülen kilo kaybı
• Sık idrara çıkma durumu, 
• Ağrılı-kanlı idrar
• Yüksek tansiyon seviyeleri
• Gögüste ağrı görülmesi, 
• Kaslardaki kramplar
• Ödem
• Nefes alıp vermede sıkıntı yaşanması
• Ciltte kuruluk görülmesi

Kreatinin Yüksekliği Nasıl Düşürülür?

Kreatinin seviyelerini düşürmek için öncelikli yapılması gereken yüksekliğin nedenini tespit edilip bu tespite göre bir yol izlenmesidir. Bu problemin tedavi edilmesi gerekir. Bunun yanında beslenmede farklılıklar yapılması da oldukça önemlidir. Protein seviyesi yüksek olan kırmızı et tüketiminin sınırlandırılması ve yüksek tempolu, zorlayıcı egzersizlerin yapılmasının azaltılması da işe yaramaktadır.

Kreatinin Düşüklüğü

Kreatinin seviyelerinin normalin altında seyretmesi karaciğer veya kasların olması gerektiği gibi çalışmadıklarını gösterebilir.

Kreatinin Neden Düşer?

Düşük Kas Kütlesi: Düşük kas kütlesi nedenleri arasında yaş, cinsiyet, bazı hastalıklar rol oynayabilmektedir. Bu hastalıklara örnek olarak myastenia gravis, müsküler distrofi verilebilir. Aşırı kilo kaybı da kas seviyelerinin düşmesine neden olmaktadır.

Gebelik: Hamilelik döneminde idrar üretiminin artması ve su kaybının da artması sonucunda kreatinin düşüklüğü oluşabilmektedir ancak bu durum gebeliğin sonlanmasıyla birlikte sonlanmaktadır.

Karaciğer Sorunları: Kreatinin karaciğerde üretilmesi nedeniyle karaciğer fonksiyonlarında oluşan bozuklukla birlikte kreatinin seviyelerinde düşüklük görülebilir çünkü normal seviyelerde kreatinin üretilememektedir. Kronik karaciğer hastalığında, kreatin üretimi %50 azalabilir.

Yetersiz Beslenme: Kreatinin vücutta üretilmesi yanı sıra yiyeceklerden de alındığı bilinmektedir bu nedenle beslenme oldukça önemlidir.

• Kaslarda güçsüzlük oluşması 
• Egzersiz zorluğu
• Kaslarda ağrı görülmesi ve buna bağlı olarak da hareketliliğin azalması 
• Kreatinin düşüklüğünde altta yatan neden karaciğer hastalığı ise belirtiler arasında yorgunluk, mide bulantısı, sarılık, karın ağrısı, şişlik, kanlı veya katran renkli dışkılar olarak sayılabilir.
• Altta yatan nedenin beslenme problemleri olması durumunda ise baş dönmesi, kilo kaybı gibi belirtiler görülür.

Kreatinin Düşüklüğü Tedavisi

Kreatinin seviyelerinin düşük olduğu test sonuçlarında görüldükten sonra bazı kas hastalıklarını da önlemek için başka testler yapılır. Kas hasarının boyutunu görebilmek için kas biyopsisi veya kas enzim testi yapılır. 

Bu durumu tedavi etmek için de kreatinin düşüklüğüne neden olan altta yatan faktörü bilmek gereklidir. 

Kas hastalığı: Altta yatan neden bir kas hastalığı ise tedavi kas ağrısını, zayıflığı ve dejenerasyonu azaltmaya yöneliktir.

Kas kütlesinde azalma: Kas kütlesinin azalması nedeniyle kreatinin düzeylerinde düşüklük görülüyorsa, ilaç tedavisi de gerekli olmayabilir. Bu durumda kas kütlesini artırmak için yaşam tarzı ve beslenmede değişiklikler yapılması gereklidir. Yapılan egzersizlerin zorluk seviyesini arttırmak ve düzenli olarak egzersiz yapmak kas kütlesini arttırır. Kas kütlesi düşüklüğü yanlış beslenme veya fazla kilo kaybından kaynaklanıyorsa bol miktarda protein taşıyan besinlerin sıklıkla tüketilmesi tavsiye edilir.

Karaciğer hastalığı: Düşük kreatinin seviyesinin altta yatan nedeni karaciğer fonksiyonlarında bozukluk görülmesi ise ilaçla tedavi yanında beslenme şeklinde de değişiklik yapılması önerilir. Doğru şekilde beslenme ve alkolü tüketiminin sınırlandırılması hatta mümkünse bırakılması bu değişiklikler arasında sayılabilir.

Kreatinin ile ilgili merak ettiğiniz konuları Grup Florence Nightingale Hastaneleri’nin uzman ekibine sorabilir, sorunuzla ilgili öneriler isteyebilirsiniz. Bize ulaşmak için iletişim formunu kullanabilirsiniz.